Bài thơ số 28 (trang 62 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2)
I. Đôi nét về tác giả, tác phẩm
1. Tác giả
R. Ta - go sinh năm 1861, mất năm 1941, là nhà văn nhà văn hóa lớn của Ấn Độ - có những cống hiến quan trọng cho văn hóa Ấn Độ, cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, góp phần vào cuộc đấu tranh của nhân loại vì độc lập, hòa bình và hữu nghị.
Ta - go để lại một gia tài khổng lồ các tác phẩm thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau mà ở lĩnh vực nào cũng thành công xuất sắc. Trong đó có 52 tập thơ, 12 bộ tiểu thuyết, hàng trăm truyện ngắn, 42 vở kịch, 63 tập tiểu luận triết học, khoảng 2000 bài ca, hàng nghìn bức họa... Trong đó tập Thơ Dâng đã đem đến cho ông vinh dự của người châu Á đầu tiên được nhận Giải thưởng Nô – ben về văn học vào năm 1913.
2. Tác phẩm Người làm vườn
Người làm vườn là một trong những tập thơ nổi tiếng của Ta - go, tiêu biểu cho giọng thơ giàu chất trữ tình và chất triết lí của Ta - go, vừa thể hiện tâm hồn Ấn Độ vừa bao quát tinh thần nhân loại.
Các bài thơ Người làm vườn không có nhan đề mà chỉ đánh số thứ tự. Bài số 28 là một trong những bài thơ hay nhất của Ta - go, có mặt trong nhiều tuyển tập thơ tình thế giới.
Bố cục của bài gồm 3 phần:
+ Phần 1 (từ đầu đến “biết gì tất cả về anh“): Tình yêu là sự hiểu biết trong tâm hồn
+ Phần 2 (tiếp đến "biên giới của nó đâu“): Tình yêu là sự hiến dâng và đón nhận
+ Phần 3 (Còn lại): Những nghịch lí diễn tả sự đa dạng của tình yêu
II. Hướng dẫn đọc thêm
Câu 1 (trang 62 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):
- Hình ảnh so sánh tượng trưng:
+ Mắt em – trăng: thế giới nội tâm phong phú, trong sáng.
+ Tâm tưởng của anh - biển cả: thế giới bí ẩn, bao la.
→ Trăng và biển là biểu tượng thiên nhiên sóng đôi, thể hiện khao khát hòa chung tâm tưởng của đôi tình nhân được đẩy lên tới đỉnh điểm.
=> Hình ảnh trong sáng, tiêu biểu cho quan niệm về con người của Ta - go và người dân Ấn Độ.
Câu 2 (trang 62): Lối cấu trúc đưa ra những giả định (nếu A chỉ là B) rồi phủ định (nhưng A lại là C) để đi đến kết luận được sử dụng trùng điệp trong bài qua các câu thơ như:
+ Đời anh chỉ là viên ngọc.
+ Đời anh chỉ là đóa hoa.
=> Ta-Go đã hiện thực hóa cuộc đời thành những sự vật cụ thể, tượng trưng cho sự quý giá (ngọc) và thanh cao (hoa). Cuộc đời của thi nhân ngầm chứa sự quý giá và thanh cao ấy. Qua đó thể hiện sự hi sinh của chàng trai:
+ Nếu cuộc đời là viên ngọc: nguyện “đập vỡ”, “xâu thành chuỗi quàng vào cổ em”.
+ Nếu cuộc đời là đóa hoa: “hái nó đặt lên mái tóc em”.
=> Câu thơ nhấn mạnh khát vọng dâng hiến nồng nhiệt của chàng trai. (ngọc quý thế nhưng chàng trai sẵn sàng đập vỡ nó để xâu thành chuỗi hạt cho cô gái đeo vào cổ, hao đẹp thế nhưng chàng trai cũng sẵn dàng hái để cài lên mái tóc cho cô gái)
* Lối cấu trúc giả định A không chỉ là B mà (lại) là C trong:
+ Trái tim (cụ thể) – phút giây lạc thú (trừu tượng) – nở thành nụ cười nhẹ nhõm.
+ Trái tim (cụ thể) – khổ đau (trừu tượng) – tan thành lệ trong, phản chiếu nỗi niềm u uẩn.
=> Hai trạng thái tâm lý trái ngược nhau: niềm vui và nỗi buồn, từ đó thể hiện khát khao phơi trải để người mình yêu thấu suốt trái tim được dễ dàng hơn.
Từ những tương đồng và khác biệt giữa viên ngọc, đóa hoa với trái tim, giữa lạc thú với khổ đau với tình yêu nhà thơ muốn thể hiện triết lí về cuộc đời, về trái tim:
- Sự vật của đời sống không chỉ được nhìn nhận theo một chiều mà luôn đặt trong sự nghi vấn để tìm sự thật cuối cùng.
- Trái tim tình yêu không hề giản đơn, nó là sự tổng hòa của những tâm trạng phức tạp, thậm chí đối nghịch nhau. Tất cả những điều đó đều tồn tại không phải chỉ trong phút giây chốc lát mà là mãi mãi.
Câu 3 (trang 62):
Cách nói nghịch lí:
"Anh không giấu em một điều gì
Chính vì thế mà em không biết gì tất cả về anh. "
Không chỉ xuất hiện ở đoạn đầu mà còn được sử dụng khá nhiều lần trong bài thơ. Để bày tỏ khát khao của mình, chàng trai bày tỏ hết lòng mình không giấu bất cứ điều gì trước mắt người yêu nhưng lại rơi vào nghịch lí: chính vì thế mà người yêu “không biết gì tất cả về anh... ”
Cách nói đấy thể hiện một điều kì diệu trong tình yêu, đó là những cái bề ngoài thì dễ nắm bắt còn sự phong phú, phức tạp của trái tim thì không dễ nắm bắt được.
Bài trước: Tôi yêu em (trang 60 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2)