Giá trị văn học và tiếp nhận văn học (Trang 191 sgk ngữ văn 12 tập 2)

Câu 1 (Trang 191 sgk ngữ văn 12 tập 2)

Giá trị của văn học ảnh hưởng, tác động sâu sắc tới con người và cuộc sống bao gồm:

+ Giá trị nhận thức

+ Giá trị thẩm mĩ

+ Giá trị giáo dục

* Giá trị nhận thức: phản ánh hiện thực, khám phá, lí giải đời sống con người ở nhiều không gian, thời gian khác nhau, mọi thời đại, xứ sở.

Văn học phản ánh quá trình nhận thức thế giới, tự nhận thức bản thân mình của mỗi người.

* Giá trị thẩm mĩ

Giá trị nhận thức, giá trị giáo dục của văn học có thể phát huy tích cực khi gắn với giá trị tạo nên đặc trưng của văn học đó là giá trị thẩm mĩ.

Giá trị thẩm mĩ có khả năng của văn học có thể phát hiện, miêu tả những vẻ đẹp của cuộc sống một cách sinh động, giúp con người cảm nhận được, rung cảm với những vẻ đẹp phong phú, rộng lớn từ tình cảm, thế giới bên ngoài.

- Vẻ đẹp văn học hài hòa giữa hình thức với nội dung, mang lại những tình cảm thẩm mỹ cho người đọc

* Giá trị giáo dục

+ Văn học mang giá trị giáo dục, thông qua việc nhận thức cuộc sống đẹp, người viết nêu ca ngợi giá trị sống tốt đẹp, lên án thói hư tật xấu nhằm tạo ra những bài học giáo dục sâu sắc.

Ngay cả khi văn học miêu tả cái xấu, cái ác thì vẫn có tác dụng giáo dục tốt đến độc giả, nếu nhà văn có cái tâm trong sáng, thái độ phê phán đúng mực, hợp lý thông qua những hình tượng nghệ thuật độc đáo, sáng tạo

Câu 2 (Trang 191)

Các giá trị của văn học có mối quan hệ mật thiết với nhau:

+ Ba mối quan hệ mật thiết không tách rời, tác động đến người đọc (khái niệm chân, thiện, mĩ)

- Giá trị nhận thức làm tiền đề cho giá trị giáo dục, giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức.

- Không có nhận thức đúng đắn, văn học không thể giáo dục con người

- Giá trị nhận thức, giá trị giáo dục được phát huy tích cực nhất khi gắn với giá trị thẩm mĩ

Câu 3 (Trang 191)

* Tiếp nhận văn học là quá trình người đọc hoà mình vào tác phẩm, rung động với nó, đắm chìm trong thế giới nghệ thuật, lắng nghe tiếng nói của tác giả, thưởng thức cái hay, cái đẹp và tài nghệ của tác giả.

Trong tiếp nhận văn học có hai tính chất cơ bản:

+ Tính chất cá thể hóa, chủ động, tích cực của người tiếp nhận. Yếu tố thuộc về cá nhân và vai trò quan trọng: năng lực, thị hiếu, sở thích, lứa tuổi, trình độ học vấn, kinh nghiệm sống…

Tính khuynh hướng trong tư tưởng, tình cảm, lứa tuổi, trình độ học vấn, kinh nghiệm sống…

Khuynh hướng tư tưởng tình cảm, thị hiếu thẩm mĩ làm cho sự tiếp nhận đậm nét cá nhân

Sự chủ động, tích cực của người tiếp nhận làm tăng sức sống cho tác phẩm

+ Tính đa dạng, không thống nhất: cảm thụ, đánh giá của công chúng về một tác phẩm khác nhau, thậm chí cùng một người ở nhiều thời điểm khác nhau

Câu 4 (trang 191)

Có 3 cấp độ tiếp nhận văn học. Đó là:

- Cấp độ 1: Cảm thụ tập trung vào nội dung cụ thể, toàn bộ câu chuyện tác giả muốn nói gì

- Cấp độ 2: Cảm thụ qua nội dung trực tiếp, thấy được nội dung tư tưởng tác phẩm ‘

- Cập độ 3: Cảm thụ chú ý tới cả nội dung, hình thức nghệ thuật, thấy được giá trị tư tưởng, nghệ thuật, đòi hỏi người đọc phải có năng lực cảm thụ.

Luyện tập

Bài 1 (trang 191)

Có người cho giá trị cao quý nhất của văn chương là nuôi dưỡng đời sống tâm hồn của con người, hay nói như Thạch Lam là "làm cho lòng người được trong sạch và phong phú hơn". Nói như vậy là đúng, bởi: văn chương khơi gợi trong con người những tình cảm tốt đẹp chưa có và đã có.

+ Văn chương mở ra những khát vọng, gieo cho con người những tình cảm cao đẹp.

+ Văn chương phát hiện, miêu tả vẻ đẹp của cuộc sống một cách sinh động, giúp con người cảm nhận một cách tinh tế, sâu sắc vẻ đẹp.

Bài 2 (trang 191)

Phân tích tác phẩm "Vợ nhặt" trên các phương diện:

+ Giá trị nhận thức: tái hiện chân thực thời kì đau thương của dân tộc khi chịu hai ách áp bức, bóc lột của thực dân và phát xít. Nạn đói năm 1945 cướp đi mạng sống của nhiều người.

+ Giá trị giáo dục: giáo dục lòng yêu nước, lòng thương người.

+ Giá trị thẩm mĩ: khơi gợi niềm đồng cảm, thương cảm của người đọc đối với thân phận con người nghèo khó trong thời kì đất nước bị ngoại xâm.

Bài 3 (trang 191)

* Cảm và hiểu trong tiếp nhận văn học là:

+ Cảm là cảm nhận, tình cảm mà người viết gửi gắm, người đọc tiếp nhận. Cảm ở đây xuất phát từ tình cảm của con người.

+ Hiểu là nắm được nội dung, tình cảm, hiểu được bản chất vấn đề, nắm được kiến thức.

Hiểu thuộc về nhận thức, khi người đọc nhận thức, nhìn nhận đúng đắn một tác phẩm cả về nội dung và nghệ thuật sẽ có cơ sở lí giải những ấn tượng, cảm xúc mà tác phẩm gợi ra.