Tổng kết từ vựng (luyện tập tổng hợp) - trang 158 SGK Ngữ văn 9
1. Bài tập 1, trang 158 SGK Ngữ văn 9
Hướng dẫn giải:
- Trong trường hợp trên, nên sử dụng từ gật gù để thể hiện ý cần biểu đạt.
- Giải thích: Gật gù là “gật nhẹ và nhiều lần, biểu thị thái độ đồng tình, tán thưởng”; còn gật đầu là “động tác cúi đầu xuống rồi ngẩng lên, thường để chào hỏi hay thể hiện sự đồng ý”. Như vậy, gật gù là từ tượng hình, mang tính biểu cảm hơn từ gât đầu.
2. Bài tập 4, tr. 159, SGK
Hướng dẫn giải:
Cái hay trong cách dùng từ là ở việc dùng:
- Các từ thuộc trường nghĩa màu sắc: đỏ, xanh, hồng.
- Các từ thuộc trường nghĩa về lửa nhưng đã chuyển nghĩa sang trường tình cảm: lửa, cháy, tro.
3. Bài tập 6, tr. 159, SGK
Hướng dẫn giải:
- Nội dung phê phán của truyện: Một số người sính chữ gọi bác sĩ là Đốc tờ (doctor), nhưng anh chàng này còn dùng bố đốc tờ thì thật là siêu sính chữ. Qua đó phê phán những kẻ dốt chữ mà hay nói chữ
4. Tìm mười từ có nghĩa gốc chỉ bộ phận cơ thể con người được chuyển sang chỉ bộ phận của đồ vật. Đặt câu với mỗi từ đó
Hướng dẫn giải:
| Từ cần tìm | Nghĩa gốc | Nghĩa chuyển | Các câu có dùng từ theo nghĩa chuyển |
|---|---|---|---|
| Cổ | Cổ người | Cổ chai | Nắm vào cổ chai thì dễ sách chai lên |
| tay | Tay người | Tay áo | Tay áo của bạn bị bẩn rồi |
| Mắt | Mắt người | Măt xích | Mắt xích xe đạp đã bị tuột ra |
| chân | Chân người | Chân bàn | Chân bàn đã bị gãy gần hết |
| Đầu | Đầu người | Đầu đường | Chị ấy bán hàng ở đầu đường |
| lưng | Lưng người | Lưng núi | Lưng nuí thấp thoáng bóng thôn làng |
| mũi | Mũi người | Mũi dao | Mũi dao này nhọn quá |
| Tóc | Tóc người | Dây tóc bóng đèn | Dây tóc bóng đèn bị cháy |
| Lưỡi | Lưỡi người | Lưỡi cày | Lưỡi cày này gãy rồi |
| Mặt | Mặt người | Mặt bàn | Trên mặt bàn bày la liệt đồ đạc |
5. Từ nhóm trong đoạn thơ được dùng với nghĩa nào? Gía trị nghệ thuật của nó như thế nào?
Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm,
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi,
Nhóm niềm xôi gạo mới, sẻ chung vui,
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ...
(Bằng Việt, Bếp lửa)
Hướng dẫn giải:
Từ nhóm được dùng với
- Nghĩa gốc: làm cho lửa bắt vào để cháy lên
- Nghĩa chuyển: nhóm được chuyển nghĩa sang trường từ vựng tình cảm.
→ Qua đó tác giả bày tỏ những suy ngẫm sâu sắc về cuộc đời bà. Ngày ngày bà nhóm lên bếp lửa cũng là nhóm lên niềm vui, sự sống niềm yêu thương cho cháu và mọi người.
Bài trước: Ánh trăng - trang 157 SGK Ngữ văn 9 Bài tiếp: Luyện tập viết đoạn văn tự sự có sử dụng yếu tố nghị luận - trang 160 SGK Ngữ văn 9