Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy - Sách giáo khoa Ngữ Văn 10

I. Đôi nét về tác phẩm Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy

1. Xuất xứ

Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy trích từ Truyện Rùa Vàng trong Lĩnh Nam chích quá – một bộ sưu tập truyện dân gian ra đời vào khoảng cuối thế kỉ XV.

2. Bố cục (gồm 2 phần)

- Phần 1 (từ đầu đến bèn xin hòa): Quá trình An Dương Vương xây dựng thành trì, chế tạo nỏ, bảo vệ đất nước.

- Phần 2 (còn lại): Thảm kịch tình yêu của Mị Châu, Trọng Thủy gắn với thảm kịch nước mất, nhà tan

3. Tóm tắt văn bản

Sau khi giúp cho An Dương Vương xây dựng xong Loa Thành, trước khi trở về, thần Kim Quy còn tặng cho chiếc vuốt để làm lẫy nỏ thần. Nhờ có được nỏ thần, An Dương Vương đánh thắng quân Triệu Đà khi chúng sang xâm lược. Triệu Đà bày mưu cầu hôn Mị Châu cho Trọng Thuỷ, vua An Dương Vương đồng ý. Trọng Thuỷ dụ dỗ Mị Châu cho xem trộm nỏ thần rồi lén đổi mất lẫy thần đem về phương Bắc. Sau đó, Triệu Đà liền phát binh đánh Âu Lạc. Không còn nỏ thần, An Dương Vương thua trận, đem theo Mị Châu chạy về phương Nam. Thần Kim Quy hiện lên buộc tội Mị Châu, vua chém chết con rồi đi xuống biển. Mị Châu chết, máu chảy xuống biển biến thành ngọc trai. Trọng Thuỷ đưa xác vợ về chôn ở Loa Thành, xác liền biến thành ngọc thạch. Vì quá thương tiếc Mị Châu, Trọng Thuỷ lao đầu xuống giếng mà chết. Người đời sau mò được ngọc trai, khi rửa bằng nước giếng ấy thì ngọc thêm trong sáng.

4. Giá trị nội dung

Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy giải thích nguyên nhân mất nước Âu Lạc và nêu ra bài học lịch sử về việc giữ nước, luôn đề cao tinh thần cảnh giác với kẻ thù cùng cách xử lí đúng đắn trong các mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng, giữa việc riêng với việc chung, giữa nhà và nước.

5. Giá trị nghệ thuật

- Có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa cốt lõi lịch sử với các tình tiết hư cấu

- Có kết cấu chặt chẽ, xây dựng chi tiết cô đọng, nhiều ý nghĩa cùng với những chi tiết tưởng tượng, hư cấu có giá trị nghệ thuật cao

II. Dàn ý phân tích Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy

I. Mở bài

- Giới thiệu chung về thể loại truyền thuyết: Truyền thuyết là những chuyện kể dân gian, kể về những câu chuyện trong lịch sử dựng nước, giữ nước của ông cha ta, có sự kết hợp giữa cốt lõi lịch sử với các yếu tố tưởng tượng, kì ảo.

- Giới thiệu xuất xứ, khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của Truyện an Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy: Truyện An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy trích từ Truyện Rùa Vàng trong Lĩnh Nam chích quái. Truyện kể về quá trình xây dựng thành trì, chế tạo nỏ để bảo vệ đất nước của An Dương Vương và nguyên nhân dẫn đến việc mất nước Âu Lạc.

II. Thân bài

1. An Dương Vương xây thành, chế nỏ, bảo vệ đất nước

- Vua An Dương Vương xây dựng thành ở đất Việt Thường nhưng gặp phải rất nhiều khó khăn, “hễ đắp tới đâu là lại lở tới đấy”. Vì thế, vua lập đàn tai giới, cầu đảo bách thần. Sau đó, tiếp đón cụ già từ phương Đông tới và ra tận cửa đông chờ đợi để đón Rùa Vàng.

→ An Dương Vương là người có quyết tâm, bền chí, không ngại khó khăn, dồn hết tâm sức cho việc xây thành, luôn lo lắng cho vận mệnh của đất nước và biết trọng dụng người hiền tài.

- An Dương Vương cho xây thành “rộng hơn ngàn trượng, xoắn như hình trôn ốc”

→ Cho thấy tài năng và tầm nhìn xa trông rộng của An Dương Vương.

- Lúc Rùa Vàng cáo biệt trở về, An Dương Vương lo lắng hỏi: “Nếu có giặc ngoài thì lấy gì mà chống? ”

→ Ý thức, trách nhiệm của người đứng đầu đất nước và tinh thần cảnh giác cao độ.

- Lấy vuốt rùa làm lẫy, nhờ Cao Lỗ chế tạo nỏ sẽ đánh thắng mọi kẻ thù, giặc xâm lược.

⇒ Thông qua các tình tiết hư cấu, tưởng tượng (cụ già, Rùa Vàng) truyện đã xây dựng thành công hình tượng vua An Dương Vương - một vị vua anh minh, mẫn cán, luôn lo lắng cho vận mệnh của dân tộc, vì lợi ích của nhân dân, biết trọng dụng người tài, nhận được sự đồng tâm, trợ giúp của cả trời đất và nhân dân. Vị vua ấy luôn nhận được sự kính trọng, ca ngợi của toàn thể nhân dân.

2. Những sai lầm của An Dương Vương, thảm kịch tình yêu của Mị Châu, Trọng Thủy và bài học từ bi kịch mất nước.

a) Những sai lầm của An Dương Vương

- Chủ quan, thiếu cảnh giác: Chấp nhận lời cầu hòa của Triệu Đà, đồng ý gả con gái cho Trọng Thủy và đồng ý cho Trọng Thủy ở rể.

- Ỷ lại vào khí giới mà không đề phòng, lơ là cảnh giác, coi thường kẻ địch: khi giặc đến chân thành vẫn mải mê đánh cờ, cười nhạo kẻ địch.

- Chi tiết An Dương Vương tự tay giết chết con gái diễn tả hành động quyết liệt, dứt khoát đứng về phía công lí và ích lợi chung của cả dân tộc, để cái chung lên trên tình riêng đó cũng là sự thức tỉnh muộn màng của An Dương Vương

- Tình tiết An Dương Vương cầm sừng tê bảy tấc, Rùa Vàng rẽ nước dẫn vua đi xuống biển đã huyền thoại hóa, bất tử hóa hình tượng vua An Dương Vương, thông qua đó, diễn tả sự trân trọng, cảm mến của nhân dân với nhà vua.

b) Bi kịch tình yêu của Mị Châu và Trọng Thủy

- Nhân vật Mị Châu:

+ Một lòng yêu thương, tin tưởng chồng: cho Trọng Thuỷ xem nỏ thần, khiến báu vật giữ nước bị đánh tráo mà không hề hay biết.

+ Nhẹ dạ cả tin, chỉ biết nghĩ đến hạnh phúc cá nhân: khi bị giặc đuổi, đánh dấu đường cho Trọng Thủy lần theo

+ Bị buộc tội là giặc, bị vua cha chém chết. Đó cũng là sự trừng trị nghiêm khắc cho sai lầm của Mị Châu

+ Lời thề của Mị Châu trước khi chết cũng chính là lời thanh minh của nàng cho tấm lòng trắng trong của mình.

+ Mị Châu chết, máu biến thành ngọc trai, xác biến thành ngọc thạch. Nàng không hóa thân trọn vẹn trong một hình hài duy nhất mà nàng hóa thân – phân thân: máu chảy xuống biển, trai ăn phải hóa thành ngọc trai, xác hóa thành ngọc thạch. Hình ảnh đó vừa diễn tả sự bao dung, cảm thông với sự trắng trong, thơ ngây, vô tình phạm tội; vừa diễn tả thái độ trừng trị nghiêm khác cùng bài học lịch sử vể giải quyết quan hệ giữa nhà với nước, giữa cái chung với cái riêng.

- Nhân vật Trọng Thủy:

+ Thời kì đầu: Trọng Thủy giữ vai trò là một tên gián điệp theo lệnh của vua cha sang làm rể → để điều tra bí mật.

+ Thời gian ở Loa Thành: lừa Mị Châu để thực hiện mưu đồ, chính sự chủ quan lơ là thiếu cảnh giác của An Dương Vương, sự thơ ngây cả tin, toàn tâm toàn ý với chồng của Mị Châu đó giúp y hoàn tất kế hoạch đen tối.

+ Khi Mị Châu chết, y ôm xác vợ khóc lóc, thương nhớ rồi tự tử. Đây chính là sự ăn năn muộn màng của Trọng Thủy, đồng thời cho thấy y cũng là một nạn nhân của cha mình.

+ Hình ảnh ngọc trai – giếng nước ở cuối chuyện là cách kết thúc phù hợp nhất cho câu chuyện và cho số mệnh đôi trai gái. Hình ảnh này chứng tỏ sự trong sáng của Mị Châu, một sự hóa giải tình cảm của Mị Châu, Trọng Thủy ở thế giới bên kia và đó cũng chính là tấm lòng bao dung, cảm thông của nhân dân dành cho Mị Châu và Trọng Thủy.

c) Bài học từ bi kịch mất nước

- Luôn đề cao tinh thần cảnh giác với kẻ thù, không chủ quan, coi thường trước bất cứ hoàn cảnh nào.

- Cân bằng giữa mối quan hệ riêng, chung, phải đặt quyền lợi của dân tộc, đất nước lên trên quyền lợi cá nhân, gia đình.

III. Kết bài

- Khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản

- Mở rộng: Bài học dựng nước và giữ nước trong bối cảnh hiện nay.