Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - Ngữ văn 10

I. Đôi nét về tác giả

- Nguyễn Dữ (có người đọc là Nguyễn Tự), hiện chưa rõ năm sinh năm mất, sống vào khoảng thế kỉ XVI

- Quê quán: quê tại xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân, nay thuộc huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương

- Ông sinh ra trong gia đình có có truyền thống khoa bảng (cha đỗ tiến sĩ đời Lê Thánh Tông)

- Ông từng đi thi và đã ra làm quan, sau đó không bao lâu thì cáo quan lui về ở ẩn.

- Ông để lại tác phẩm nổi tiếng là Truyền kì mạn lục, qua tác phẩm có thể thấy được quan điểm sống và tấm lòng của ông với cuộc đời.

II. Đôi nét về tác phẩm Chuyện chức phán sự đền Tản Viên

1. Tác phẩm “Truyền kì mạn lục”

a) Thể loại truyền kì

- Truyền kì là một thể loại văn xuôi tự sự có từ thời trung đại, mục đích phản ánh hiện thực qua những yếu tố kì lạ, hoang đường.

- Trong truyện truyền kì, có sự tương giao giữa thế giới con người và thế giới cõi âm với những thánh thần, ma quỷ. Điều này đã tạo nên sự lôi cuốn đặc biệt cho thể loại này

- Ẩn chứa đằng sau những chi tiết phi hiện thực, người đọc có thể nhận ra những vấn đề cốt lõi của hiện thực cũng như quan niệm và thái độ của tác giả.

b) Truyền kì mạn lục

- Truyền kì mạn lục là tác phẩm được viết bằng chữ Hán, bao gồm 20 truyện, ra đời vào khoảng nửa đầu thế kỉ XVI

- Nội dung:

+ Phản ánh hiện thực xã hội đương thời

+ Số phận con người

+ Thể hiện tinh thần dân tộc

- Nghệ thuật: có sự lồng ghép với các yếu tố hoang đường, kì ảo

→ Truyền kì mạn lục vừa mang giá trị hiện thực, vừa mang giá trị nhân đạo

2. Tóm tắt “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên”

Ngô Tử Văn vốn là một kẻ sĩ, tính tình khảng khái, cương trực. Khi ấy trong làng có một ngôi đền thiêng. Có một tên tướng giặc nhà Minh tử trận ở gần đền, hồn của hắn ta tác quái. Vô cùng tức giận, Tử Văn bèn châm lửa đốt để trừ hại cho dân. Sau khi đốt đền, Tử Văn lên cơn sốt mê man, chàng thấy tên hung thần hiện lên đòi trả đền và đe dọa sẽ bắt chàng xuống tuyền đài. Thổ thần thể hiện thái độ cảm phục trước hành động quả cảm của Tử Văn, mách chàng về tung tích và tội ác của tên hung thần và bày cách ứng phó. Đến đêm, khi bệnh tình nặng thêm, Tử Văn thấy hai tên quỷ đến bắt chàng xuống tuyền đài. Trước Diêm Vương, Tử Văn đã tố cáo vạch trần tội ác của tên hung thần để hắn bị trừng trị. Thổ thần được phục chức, quỷ sai đưa Tử Văn về trần gian. Một tháng sau, Thổ thần tiến cử Tử Văn giữ chức phán sự đền Tản Viên để báo ân.

3. Bố cục (gồm 4 phần)

- Phần 1 (từ đầu …không cần gì cả): Tử Văn đốt đền.

- Phần 2 (tiếp…khó lòng thoát nạn): Tử Văn với viên Bách hộ họ Thôi và Thổ công.

- Phần 3 (tiếp…sai quân nhân đưa Tử Văn về): Tử Văn thắng kiện.

- Phần 4 (còn lại): Tử Văn trở thành phán sự đền Tản Viên.

4. Giá trị nội dung

Chuyện chức phán sự đền Tản Viên nêu cao tinh thần khảng khái, chính trực, dám đấu tranh chống lại cái ác, trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn, một người trí thức nước Việt; đồng thời, diễn tả niềm tin vào công lí, chính nghĩa nhất định sẽ thắng gian tà của tác giả.

5. Giá trị nghệ thuật

- Mang những yếu tố kì ảo dày đặc, xen chuyện người, chuyện thần, ma, trần gian, địa ngục…

- Cốt truyện vô cùng kịch tính, có kết cấu chặt chẽ, lo-gic.

- Cách dẫn dắt truyện khéo léo, tài tình, biến hóa, có cao trào, có thắt mở nút.

- Xây dựng các nhân vật sắc nét.

III. Dàn ý phân tích Chuyện chức phán sự đền Tản Viên

I. Mở bài

- Giới thiệu đôi nét về tác giả Nguyễn Dữ và tác phẩm Truyền kì mạn lục: Nguyễn Dữ sống vào khoảng thế kỉ XVI. Truyền kì mạn lục là một tác phẩm xuất sắc của ông ghi chép về những câu chuyện li kì trong nhân gian

- Giới thiệu về “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên”: là một trong 20 truyện thuộc tập truyền kì mạn lục kể về câu chuyện chức quan coi việc xử án ở đền Tản Viên.

II. Thân bài

1. Giới thiệu chung về nhân vật Ngô Tử Văn

- Tên họ: Ngô Tử Văn, tên là Soạn

- Quê quán: huyện Yên Dũng, tỉnh Lạng Giang

- Tính tình: khẳng khái, nóng nảy, thấy sự gian tà không khoanh tay đứng nhìn

→ Mở đầu câu chuyện theo cách trực tiếp, ngắn gọn theo cách mở truyện truyền thống của văn học trung đại nhằm gây sự chú ý cho người đọc

2. Ngô Tử Văn – người đốt đền tà

- Nguyên nhân đốt đền: Bất bình trước sự hống hách, lộng hành làm hại dân lành của hồn ma tiên tướng giặc

- Hành động của Ngô Tử Văn:

+ Tắm gội sạch sẽ, khấn trời

→ Thể hiện thái độ tôn kính, nghiêm túc

+ Châm lửa đốt đền, vung tay không sợ gì cả mặc cho mọi người xung quanh lắc đầu lè lưỡi

→ Thể hiện thái độ dứt khoát, bất chấp hậu quả xấu có thể xảy đến với bản thân

⇒ Ngô Tử Văn là một kẻ sĩ, tính tình khảng khái, chính trực, quả cảm, vì dân mà trừ hại, có tinh thần dân tộc mạnh mẽ.

- Sau khi đốt đến, Tử Văn liền bị bệnh, mộng thấy có người đòi đền nhưng chàng vẫn điềm nhiên, mặc kệ

- Cuộc gặp mặt giữa Ngô Tử Văn và tên tướng giặc:

+ Tên tướng giặc: trách mắng, đe dọa, đòi trả tiền

+ Ngô Tử Văn: mặc kệ, ngồi ngất nghểu, điềm nhiên

→ Thái độ của một người có niềm tin vào việc làm chính nghĩa

- Cuộc gặp gỡ của Ngô Tử Văn với thổ công

+ Thổ công: Thuật lại toàn bộ sự việc mình bị hại để Tử Văn thấy được sự gian xảo, tác oai tác quái của tên tướng giặc, lo lắng cho Tử Văn. bày cách để Ngô Tử Văn ứng phó với tên ác thần và đối chất với Diêm Vương

→ Ngô Tử Văn không đấu tranh một mình mà có sự trợ giúp của thổ công

⇒ Bằng nghệ thuật kể chuyện lôi cuốn, bất ngờ, đan xen với yếu tố kì ảo dày đặc…. đã khắc họa rõ nét hình tượng của nhân vật Ngô Tử Văn là người chính trực, yêu chính nghĩa, bản lĩnh, kiên cường và giàu tinh thần dân tộc.

3. Ngô Tử Văn bị bắt dẫn xuống Minh Ti và thắng kiện

a) Ngô Tử Văn và những thử thách

- Hồn ma tên tướng giặc: Tố cáo Tử Văn trước mặt Diêm Vương

- Diêm Vương: Nghe lời tố cáo của tên tướng giặc bèn trách mắng Tử Văn

- Ngô Tử Văn: Bày tỏ thái độ cứng rắn trước Diêm Vương đầy quyền uy, đấu tranh để vạch mặt tên tướng giặc gian ác.

b) Ngô tử Văn phanh phui tội ác tên giặc và chiến thắng

- Hồn ma tên tướng giặc: Quyết tranh cãi với Tử Văn, sau lại lo sợ, đạo đức giả: xin giảm án cho Tử Văn.

- Ngô Tử Văn: Xin đem tư giấy đến đền Tản Viên chứng minh.

- Diêm Vương: Nghi ngờ bèn cho người đến đền Tản Viên xác thực→ xử cho Tử Văn thắng kiện.

⇒ Ngô Tử Văn không hề nhụt chí, lo lắng hay khiếp sợ trước cảnh địa ngục, ma quỷ xung quanh mình. Chàng quyết chiến đấu cho lẽ phải, cho công lí. Đó là điều rất đáng trân trọng ở con người này.

⇒ Tử Văn đã thắng kiện chứng minh rằng cái thiện, cái chính nghĩa luôn chiến thắng cái gian tà, cái ác. Tên họ Thôi đã bị trừng trị đích đáng, nhân dân được bình yên, Thổ công được trả lại đền.

4. Ngô Tử Văn nhận chức phán sự ở đền Tản Viên

- Là phần thưởng cho sự chính trực, thẳng thắn, trung nghĩa của Ngô Tử Văn

- Tiêu diệt tận gốc cái ác, cái xấu

- Gửi gắm mong ước của nhân dân về công lí xã hội, về một vị quan chính trực

- Cuộc gặp gỡ của Tử Văn với người quen cũ: diễn tả niềm tin của nhân dân vào vị quan phán sự liêm khiết, trợ giúp nhân dân

III. Kết bài

- Khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản

- Bài học rút ra:

+ Nhìn nhận cách sống: Công bằng và hạnh phúc chỉ đến khi người chính trực biết đấu tranh với cái xấu, cái ác, sự gian tà.

+ Niềm tin vào lẽ phải: Chính bao giờ cũng thắng tà.