Cảnh ngày hè - Sách giáo khoa Ngữ Văn 10

Nội dung bài thơ Cảnh ngày hè

I. Đôi nét về tác phẩm Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới – bài 43)

1. Hoàn cảnh sáng tác (xuất xứ)

Bài thơ là bài số 43 trong số 61 bài thơ thuộc mục Bảo kính cảnh giới (thuộc phần Vô đề của tập thơ Quốc âm thi tập)

2. Bố cục

- Phần 1 (6 câu thơ đầu): Bức tranh về cảnh ngày hè

- Phần 2 (2 câu thơ còn lại): Tấm lòng và mơ ước của thi sĩ.

3. Giá trị nội dung

- Vẻ đẹp của bức tranh cảnh sắc thiên nhiên ngày hè

- Tâm hồn tràn ngập tình yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu nhân dân, đất nước thiết tha của tác giả.

4. Giá trị nghệ thuật

- Ngôn từ giản dị, giàu tính biểu cảm

- Hình ảnh thơ gần gũi, bình dị.

- Sử dụng các câu thơ lục ngôn tạo nên sự thay đổi nhịp điệu, có hiệu quả to lớn trong việc diễn tả cảm xúc, ước mong của tác giả.

II. Dàn ý phân tích Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới – bài 43)

I. Mở bài

- Nguyễn Trãi là một người anh hùng, một nhà văn hóa lớn, ông đã để lại cho lớp lớp thế hệ sau một sự nghiệp văn học đồ sộ

- Bài thơ Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới - bài 43) thể hiện vẻ đẹp độc đáo của cảnh sắc ngày hè và tâm hồn yêu thiên nhiên, đất nước, con người của thi sĩ. Qua đó, chúng ta có được những cảm nhận về tấm lòng yêu nước, thương dân sâu sắc của nhà thơ.

II. Thân bài

1. Bức tranh cảnh ngày hè

- Bức tranh về thiên nhiên tràn trề sức sống, cảnh vật tươi tắn, rạng rỡ

+ Hình ảnh thơ: hoa hòe, thạch lựu, hồng liên

+ Màu sắc: màu xanh của cây hòe, màu đỏ của cây thạch lựu, màu hồng của hồng liên - những sắc màu vô cùng tươi sáng, rạng rỡ, tràn đầy nhựa sống.

+ Tác giả sử dụng các động từ mạnh: đùn đùn, giương, phun, tiễn. Cảnh vật được miêu tả bởi những động từ mạnh diễn tả một sức sống vô cùng mãnh liệt như có một cái gì đó thôi thúc bên trong, sức sống như căng đầy.

→ Tác giả sử dụng những hình ảnh thơ giản dị, gần gũi, thân thuộc, độc đáo và có sự phá cách, khác hoàn toàn với những hình ảnh thơ mang tính ước lệ, tượng trưng vốn là đặc trưng của Đường thi

- Bức tranh cảnh ngày hè ồn ã, nhộn nhịp gắn với cuộc sống của con người

+ Âm thanh sôi động, dân dã gắn với cuộc sống thường nhật âm thanh của tiếng ve, tiếng lao xao của chợ cá

+ Hình ảnh thơ thân thuộc: chợ cá làng ngư phủ, lầu tịch dương

+ Sử dụng từ láy có tác dụng tượng thanh cao (lao xao) cùng với đó là nghệ thuật đảo ngữ trong câu 5 và câu 6 đã giúp tạo nên nét nhộn nhịp của bức tranh hè và cuộc sống sung túc, no ấm, đầy đủ của con người.

- Bức tranh về cảnh ngày hè có sự kết hợp hài hòa giữa màu sắc với âm thanh, giữa cảnh vật với con người:

+ Cảnh vật ngày hè trần ngập màu sắc, có sự kết hợp độc đáo giữa màu đỏ của hoa lựu trước hiên với cây hòe xanh rợp bóng cùng với âm thanh của tiếng ve, của chợ cá khiến không gian tràn đầy sức sống.

+ Trong không gian cảnh hè ấy, hình ảnh con người hiện ra với sự sung túc, hạnh phúc trong lao động.

⇒ Qua cảm nhận của tác giả, bức tranh cảnh ngày hè hiện lên thật sinh động, có sự pha trộn hài hòa giữa đường nét, màu sắc, âm thanh, cảnh vật với con người. Cảnh vật được miêu tả theo cách nhìn từ gần đến xa, từ cao xuống thấp. Đồng thời, bức tranh ấy hiện lên thật nhộn nhịp, sôi động và luôn căng tràn nhựa sống, tất cả như đang muốn trào dâng ra bên ngoài.

2. Vẻ đẹp của tâm hồn của thi sĩ

- Tình yêu say mê với thiên nhiên: Nguyễn Trãi đã cảm nhận và miêu tả bức tranh thiên nhiên một cách rất tinh tế bằng nhiều giác quan khác nhau:

+ Thị giác: cảm nhận màu sắc của hòe, của thạch lựu

+ Khứu giác: cảm nhận được hương thơm của hoa sen

+ Thính giác: nghe được tiếng ve kêu, tiếng lao xao của chợ cá

- Mơ ước của tác giả và tình yêu nước, thương dân sâu sắc:

+ Thong dong, tự tại, không muốn vướng bận chuyện quan trường nhưng thi sĩ luôn một lòng nghĩ về dân, về nước. Nhà thơ mong có cây đàn của vua Ngu Thuấn để hát ca mong muốn đem lại cuộc sống no ấm, sung túc, yên vui cho nhân dân muôn nơi.

+ Câu thơ 6 tiếng, ngắn gọn kết thúc bài thơ như dồn nén lại xúc cảm.

+ Nghệ thuật: sử dụng điển cố điển tích

⇒ Đằng sau vẻ đẹp của bức tranh cảnh ngày hè chính là vẻ đẹp của tâm hồn Ức Trai. Đó là tâm hồn với tình yêu thiên nhiên, đất nước, nhân dân và mơ ước, khát vọng về cuộc sống no ấm, thái bình, hạnh phúc cho muôn dân.

III. Kết bài

Thông qua bức tranh cảnh ngày hè được nhà thơ miêu tả độc đáo, tỉ mỉ cho chúng ta thấy được tâm hồn Nguyễn Trãi tràn ngập tình yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu nhân dân, đất nước, đặc biệt là tấm lòng yêu nước, thương dân của ông. Đồng thời, bài thơ cũng để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả bởi ngôn từ, hình ảnh thơ bình dị, độc đáo và cách kết thúc bài thơ với câu thơ lục ngôn tạo nên sự lắng đọng cảm xúc cho toàn bài.