Chiến thắng Mtao Mxây - Ngữ Văn 10

I. Đôi nét về tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây

1. Bố cục (3 phần)

- Phần 1 (Từ đầu đến “cắt đầu Mtao Mxây đem bêu ngoài đường”): Trận đánh giữa hai tù trưởng.

- Phần 2 (Tiếp đến “Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng”): Đăm Săn cùng nô lệ ra về sau chiến thắng.

- Phần 3 (Còn lại): Cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng.

2. Tóm tắt

Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây nằm ở phần giữa của tác phẩm: Sau khi về làm chồng của hai chị em tù trưởng Hơ Nhị và Hơ Bhị, Đăm Săn trở thành một tù trưởng giàu có và uy danh lẫy lừng. Các tù trưởng Kên Kên (Mtao Grứ) và tù trưởng Sắt (Mtao Mxây) nhân lúc Đăm Săn cùng các nô lệ lên rẫy, ra sông làm việc đã kéo người tới cướp phá buôn làng của chàng và bắt Hơ Nhị về làm vợ. Cả hai lần ấy Đăm Săn đều tổ chức đánh trả và chiến thắng, vừa cứu được vợ lại vừa sáp nhập được đất đai của cải của kẻ địch khiến cho oai danh của chàng càng lẫy lừng, bộ tộc ngày càng giàu có và đông đúc hơn.. Sau đó Đăm Săn cùng các nô lệ trở về sau chiến thắng và tổ chức ăn mừng, tiệc tùng linh đình.

3. Giá trị nội dung

Đoạn trích khẳng định sức mạnh và ca ngợi vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn - một người coi trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và tha thiết với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc, xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc sử thi của dân tộc Ê-đê thời cổ dại.

4. Giá trị nghệ thuật

- Ngôn ngữ của người kể biến hóa linh hoạt, hướng tới nhiều đối tượng; ngôn ngữ hội thoại được khai thác ở nhiều góc độ. Ngôn ngữ trang trọng, kết hợp ngôn ngữ kể chuyện, miêu tả của người dẫn truyện và ngôn ngữ đối thoại của nhân vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh.

- Nghệ thuật kể xem lẫn tả

- Các biện pháp nghệ thuật: So sánh, nhân hóa, phóng đại, đối lập

II. Dàn ý phân tích Chiến thắng Mtao Mxây

I. Mở bài

- Giới thiệu chung về sử thi Đăm Săn và vị trí đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây: Sử thi Đăm Săn là bộ sử thi vô cùng nổi tiếng của dân tộc Ê-đê kể về cuộc đời và sự nghiệp của tù trưởng Đăm Săn. Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây thuộc phần giữa của tác phẩm, kể về chuyện Đăm Săn đánh Mtao Mxây cứu vợ trở về.

- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây: Đoạn trích kể về chuyện Đăm Săn chiến thắng tù trưởng Mtao Mxây, cứu được vợ và đem vinh quang về cho dân làng. Đồng thời, đoạn trích diễn tả được những đặc điểm nghệ thuật của thể loại sử thi anh hùng.

II. Thân bài

1. Trận chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây

a) Nguyên nhân của cuộc chiến

Đăm Săn khiêu chiến với Mtao Mxây vì Mtao Mxây đã cướp vợ của chàng, điều này chứng tỏ Đăm săn là người coi trọng danh dự cá nhân, cộng đồng gắn bó với hạnh phúc gia đình; bộ tộc.

b) Trận chiến giữa hai tù trưởng

- Thái độ của Đăm Săn và Mtao Mxây trước khi cuộc chiến bắt đầu:

+ Đăm Săn là người trực tiếp khiêu chiến: “Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”, “ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi”, “lấy cầu thang…ta chẻ ra kéo lửa”, “ta hụn cái nhà của nhà ngươi”..

→ Thông minh, tự tin, bản lĩnh và có khí phách.

+ Mtao Mxây: “tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta”, “ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm”

→ Dữ tợn nhưng lo sợ, hèn nhát, do dự trước kẻ thù.

- Trận chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây

+ Hiệp đấu thứ nhất:

• Mtao Mxây: Múa khiên như trò chơi, khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô, chạy bước cao bước thấp, chạy từ bãi tây sang bãi đông, tự cho mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ

→ Mtao Mxây kém cỏi nhưng cố tỏ ra huênh hoang, phét lác.

• Đăm Săn: thách Mtao Mxây múa khiên trước, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm Săn không hề nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Một lầm xốc tới, chàng vượt qua đồi tranh. Một lần xôc tới nữa chàng vượt qua đồi lồ ô. Chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây. ”

→ Bình tĩnh, điềm nhiên, tài năng và bản lĩnh.

+ Hiệp đấu thứ hai: Đăm Săn đớp được miếng trầu mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho hắn, sức mạnh của chàng như tăng lên gấp bội, múa khiên càng mạnh, càng nhanh, càng đẹp, “chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc…”. Đăm Săn đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thửng đầu. Miếng trầu là phần thưởng dành cho Đăm Săn, là sức mạnh của cả cộng đồng, là tấm lòng thủy chung của người vợ.

→ Đăm Săn là người có tài năng và sức mạnh phi thường

+ Hiệp đấu thứ ba: Nhờ được Trời mách kế, Đăm Săn đuổi theo và chiến thắng được Mtao Mxây. Ông Trời là hình ảnh biểu trưng cho công lí, sức mạnh trí tuệ của đấng tối cao, sự thiên vị rõ ràng dành cho Đăm Săn là lời khẳng định chính nghĩa thuộc về chàng. Đồng thời, chi tiết ông Trời còn cho thấy mối quan hệ gần gũi, gắn bó mật thiết giữa con người với thần linh.

⇒ Với lối miêu tả song hành, ngôn ngữ trang trọng và giàu hình ảnh; bút pháp phóng đại, … đã giúp chúng ta nhận thấy Đăm Săn hơn hẳn Mtao Mxây cả về tài năng, sức mạnh, phong độ và phẩm chất. Chiến thắng của Đăm Săn giúp làm nổi bật hình ảnh, tầm vóc của người anh hùng sử thi Đăm Săn.

2. Đăm Săn cùng nô lệ trở về sau chiến thắng

- Cuộc trò chuyện giữa Đăm Săn và nô lệ: Đăm Săn và nô lệ đã đối đáp với nhau 3 lần và mỗi lần ấy đều có sự khác nhau. Qua đó, diễn tả lòng cảm phục, sự bằng lòng tuyệt đối và lòng trung thành của mọi người dành cho Đăm Săn.

- Ý nghĩa cảnh Đăm Săn và nô lệ trở về:

+ Sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng của cá nhân người anh hùng với quyền lợi, khát vọng của tập thể cộng đồng

+ Diễn tả lòng yêu mến, cảm phục của cả cộng đồng đối với người anh hùng. Đó chính là ý chí hợp nhất của toàn thể cộng đồng Ê-đê

⇒ Sự ngưỡng mộ và tình cảm mến phục của nhân dân dành cho người anh hùng

3. Cảnh ăn mừng chiến thắng

- Lời ra lệnh mở tiệc: thể hiện sự sự tự hào, tự tin vì sức mạnh và sự giàu có của thị tộc mình

- Ra lệnh đánh nhiều cồng chiêng: diễn tả niềm vui chiến thắng và sự giàu có, ấm no, trang trọng cùng nét đẹp tinh thần, vật chất của tù trưởng và của cả thị tộc’

- Quang cảnh tại nhà Đăm Săn: mở tiệc to, khách đến đông nghịt, tôi tớ chật ních cả nhà. Tác giả dân gian đã dùng nghệ thuật phóng đại, qua đó diễn tả niềm tự hào về một bộ tộc giàu mạnh và sự đồng tâm, hợp lực của cả cộng đồng

- Hình ảnh Đăm Săn: Nằm trên võng, tóc thả trên, uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán, đôi mắt long lanh, bắp chân to bằng xà ngang…

→ Đăm Săn trở hình ảnh thành trung tâm của một bức tranh hoành tráng về cảnh chiến thắng. Hình ảnh Đăm Săn hiện lên với vẻ đẹp mạnh mẽ, oai hùng, có sự lớn lao cả về hình thể, tầm vóc lẫn chiến công. Qua đó thể hiện cái nhìn đầy ái mộ, mến phục, tự hào của nhân dân với người anh hùng của cộng đồng.

4. Nghệ thuật thể hiện

- Ngôn ngữ của người kể đa dạng, biến hóa linh hoạt, hướng đến nhiều đối tượng; ngôn ngữ hội thoại được khai thác ở nhiều khía cạnh. Ngôn ngữ trang trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả của người dẫn truyện và ngôn ngữ hội thoại của nhân vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh.

- Nghệ thuật kể kết hợp miêu tả

- Các biện pháp nghệ thuật: So sánh, cường điệu hóa, phóng đại, đối lập

III. Kết bài

Khẳng định lại toàn bộ giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích: Đoạn trích đã cho thấy những đặc trưng cơ bản của thể loại sử thi: sử dụng ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh, giàu nhịp điệu. Qua đó giúp chúng ta có thêm nhận thức về lẽ sống, niềm vui của người anh hùng sử thi chỉ có được trong cuộc đấu tranh vì danh dự, hạnh phúc và danh dự cho cộng động.