Phân tích tác phẩm: Tiếng gà trưa
I. Đôi nét về tác giả Xuân Quỳnh
- Xuân Quỳnh sinh năm 1942, mất năm 1988, quê ở làng La Khê, ven thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội).
- Bà là nữ nhà thơ xuất sắc trong nền thơ hiện đại Việt Nam
- Năm 2017, Xuân Quỳnh được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
- Đặc điểm thơ Xuân Quỳnh: Thơ Xuân Quỳnh thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị trong đời sống gia đình và cuộc sống thường ngày, biểu lộ những rung cảm và khát vọng của một trái tim phụ nữ chân thành, tha thiết và đằm thắm.
II. Đôi nét về tác phẩm Tiếng gà trưa
1. Hoàn cảnh ra đời của bài thơ:
Bài thơ "Tiếng gà trưa" được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ, in lần đầu trong tập “Hoa dọc chiến hào” (1968) của Xuân Quỳnh.
2. Bố cục của bài gồm 3 phần:
- Phần 1 (khổ 1): Tiếng gà trưa trên đường hành quân
- Phần 2 (5 khổ thơ tiếp theo): Tiếng gà trưa gợi những kỉ niệm thời thơ ấu
- Phần 3 (2 khổ còn lại): Tiếng gà trưa gợi lên những suy tư
3. Giá trị nội dung
Tiếng gà trưa đã gợi về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ đặc biệt tình bà cháu. Ngoài tình cảm gia đình thân thiết, bài thơ còn làm sâu sắc thêm tình yêu quê hương, yêu đất nước.
4. Giá trị nghệ thuật
- Bài thơ được viết theo thể thơ 5 chữ tạo nên cách diễn đạt tình cảm rất tự nhiên.
- Hình ảnh thơ bình dị, chân thực.
- Sử dụng điệp từ.
III. Dàn ý phân tích tác phẩm Tiếng gà trưa
I. Mở bài
- Giới thiệu khái quát về nhà thơ Xuân Quỳnh (những nét chính về cuộc đời, sự nghiệp sáng tác và nét đặc sắc trong thơ của Xuân Quỳnh…)
- Giới thiệu về bài thơ “Tiếng gà trưa” (hoàn cảnh ra đời, xuất xứ, khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật…)
II. Thân bài
1. Tiếng gà trưa trên đường hành quân
- Hoàn cảnh: trên đường hành quân xa, dừng chân bên xóm nhỏ
- Âm thanh tiếng gà trưa: “Cục…cục tác cục ta”
⇒ Âm thanh rất chân thực và hết sức tự nhiên
- Nghệ thuật điệp từ, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác:
+ Nghe xao động nắng trưa
+ Nghe bàn chân đỡ mỏi
+ Nghe gọi về tuổi thơ
⇒ Tiếng gà trưa gọi về kỉ niệm tuổi thơ, tình cảm xóm làng và xua tan những nỗi vất vả, mệt nhọc trên đường hành quân.
2. Tiếng gà trưa gợi lại những kỉ niêm thời thơ ấu
a) Những kỉ niệm tuổi thơ gợi rõ trong ký ức của người chiến sĩ:
- Hình ảnh con gà mái mơ, mái vàng và ổ trứng hồng đẹp như tranh
- Kỉ niệm: tò mò xem gà đẻ nên bị bà mắng
- Hình ảnh bà đầy yêu thương, chắt chiu, dành dụm từng quả trứng rồi đem bán mua cho cháu quần áo mới.
- Niềm vui và mong ước nhỏ bé của tuổi thơ: được mặc những bộ quần áo mới.
⇒ Những kỉ niệm tuổi thơ gần gũi, bình dị và hồn nhiên không thể nào quên ở mỗi gia đình làng quê Việt Nam.
b) Hình ảnh người bà và tình bà cháu
- Bà mắng: “Gà đẻ…mặt”
⇒ Lời mắng xuất phát từ lòng yêu thương, sự quan tâm, chăm sóc của bà dành cho cháu.
- Bà chắt chiu trong cảnh nghèo khó, dành trọn vẹn tình thương yêu, chăm lo cho cháu từng li từng tí: “Tay bà khum soi trứng … Cháu được quần áo mới”
⇒ Tình bà cháu thật thắm thiết, sâu nặng, bà chắt chiu, chăm lo, quan tâm cho cháu, cháu luôn yêu thương, kính trọng bà.
3. Tiếng gà trưa gợi những suy tư
- Tiếng gà trưa mang đến hạnh phúc vì nó làm thức dậy biết bao tình cảm cao đẹp: tình bà cháu, tình làng xóm, tình cảm gia đình thiêng liêng… Niềm hạnh phúc ấy đem vào giấc ngủ hồng sắc trứng.
- Nghệ thuật điệp từ và điệp cấu trúc (vì lòng yêu Tổ quốc, vì xóm làng thân thuộc, vì bà…): qua đó, nhấn mạnh mục đích chiến đấu vừa cao cả và thiêng liêng nhưng cũng hết sức bình dị, thân thương.
- Tình cảm gia đình, quê hương đã làm sâu sắc thêm tình yêu Tổ quốc.
III. Kết bài
- Khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của bài thơ:
+ Về giá trị nội dung: Tiếng gà trưa đã gọi về những kỉ niệm đẹp đẽ, thân thương của tuổi thơ và tình bà cháu thiêng liêng, cao đẹp. Từ tình cảm gia đình sâu nặng đó đã làm nổi bật, sâu sắc thêm tình yêu quê hương, đất nước.
+ Về giá trị nghệ thuật: thể thơ 5 chữ, điệp ngữ, hình ảnh thơ bình dị, gần gũi…
- Cảm nghĩ của bản thân về tình bà cháu
Bài trước: Phân tích tác phẩm: Rằm tháng giêng Bài tiếp: Phân tích tác phẩm: Một thứ quà của lúa non - Cốm