Phân tích tác phẩm: Bạn đến chơi nhà
I. Đôi nét về tác giả Nguyễn Khuyến
- Nguyễn Khuyến sinh năm 1835, mất năm 1909, thuở nhỏ tên là Thắng
- Quê quán: thôn Vị Hạ (làng Và), xã Yên Đổ, nay thuộc xã Trung Lương, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
- Nguyễn Khuyến sinh ra trong một gia đình nhà nghèo nhưng ông vô cùng thông minh, ham học hỏi và học rất giỏi. Ông đã thi đỗ cả 3 kì thi đó là thi Hương, thi Hội và thi Đình. Vì vậy mà ông được gọi là Tam Nguyên Yên Đổ.
- Nguyễn Khuyễn làm quan khoảng mười năm, nhưng đến khi thực dân Pháp đánh chiếm xong Bắc Bộ, ông cáo quan về ở ẩn.
- Nguyễn Khuyến là một nhà thơ lớn của dân tộc. Thơ ca của ông chủ yếu được sáng tác vào gia đoạn sau ngày cáo quan về ở ẩn tại quê nhà.
II. Đôi nét về tác phẩm Bạn đến chơi nhà
1. Hoàn cảnh ra đời của bài thơ
- Bài thơ được sáng tác trong thời gian Nguyễn Khuyến cáo quan về ở ẩn ở Yên Đổ
2. Bố cục của bài thơ được chia làm 3 phần
- Phần 1 (Câu đầu): Cảm xúc khi bạn tới chơi nhà
- Phần 2 (6 câu thơ tiếp theo): Hoàn cảnh nhà thơ khi bạn đến chơi nhà
- Phần 3 (Câu thơ cuối): Tình cảm thắm thiết của nhà thơ đối với với bạn
3. Giá trị nội dung
Bài thơ ca ngợi tình bạn chân thành thắm thiết, đậm đà, mộc mạc và tràn đầy niềm vui dân dã của tác giả
4. Giá trị nghệ thuật
- Tạo tình huống rất bất ngờ và thú vị.
- Giọng thơ chất phác, hồn nhiên, ẩn sau câu chữ là ánh mắt lấp lánh cùng nụ cười hiền hậu, ấm áp, chân tình của tác giả.
- Sự kết hợp nhuần nhuyễn, tinh tế giữa ngôn ngữ đời thường và ngôn ngữ bác học.
III. Dàn ý phân tích tác phẩm Bạn đến chơi nhà
I. Mở bài
- Giới thiệu đôi nét về nhà thơ Nguyễn Khuyến (những nét tiêu biểu về cuộc đời, sự nghiệp sáng tác…)
- Giới thiệu về bài thơ “Bạn đến chơi nhà” (hoàn cảnh ra đời, khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật…)
II. Thân bài
1. Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà
- Cách giới thiệu giản dị, gần gũi với đời sống:
+ Đã bấy lâu nay: chỉ thời gian đã lâu lắm rồi
+ Bác tới nhà: chỉ việc bạn đến thăm nhà
- Giọng điệu: chân thành, vồn vã, cởi mở
- Cách xưng hô: bác – một danh từ chỉ người, được dùng như đại từ, qua đó thể hiện thái độ niềm nở, thân tình, quý trọng của nhà thơ đối với bạn.
- Hai vế câu sóng đôi như một lời reo vui, tiếp đón khách quý, thể hiện sự xúc động ngọt ngào. Qua đó, cho thấy mối quan hệ gần gũi, thân mật giữa chủ và khách.
⇒ Câu nhập đề tự nhiên như một lời nói mộc mạc, như một tiếng reo vui, thể hiện sự chân tình, niềm xúc động của nhà thơ khi bạn đến chơi nhà.
2. Hoàn cảnh của nhà thơ khi bạn đến chơi nhà
- Nhà thơ đã tạo ra một tình huống, một hoàn cảnh vô cùng đặc biệt khi bạn đến chơi nhà cụ thể như sau:
+ Muốn ra chợ thì chợ xa
+ Muốn sai trẻ thì trẻ đi vắng
+ Muốn bắt cá thì ao sâu
+ Muốn đuổi gà thì vườn rộng, rào thưa
+ Những thực phẩm như thịt, cá, rau đậu của vườn lại chưa ăn được
+ Đến miếng trầu tiếp bạn cũng không có
⇒ Tình huống được tạo ra có tính bông đùa, tuy có sẵn nhưng hóa ra lại không có gì. Từ đó cho thấy hoàn cảnh éo le của tác giả.
- Biện pháp nghệ thuật;
+ Nhịp thơ 3/4: tạo âm hưởng nhịp nhàng, chậm rãi, khoan thai
+ Phép đối chặt chẽ, lặp cấu trúc cụm từ, sử dụng tính từ, từ phủ định…
⇒ Tạo dựng một tình huống éo le đó là cách nói hài hước, phóng đại về cuộc sống thiếu thốn vật chất của tác giả, qua đó thể hiện sự hài hước, hóm hỉnh của một nhà nho thanh bạch.
3. Tình bạn thắm thiết của tác giả
- Sử dụng từ nhiều nghĩa “ta”:
+ Ta (1): chủ nhà – nhà thơ
+ Ta (2): khách – bạn
- Sử dụng quan hệ từ “với” nối liền hai chữ ta (ta với ta) qua đó ta thấy giữa chủ và khách dường như không còn khoảng cách, tuy hai mà một, hòa hợp, gắn bó, vui vẻ, trọn vẹn
⇒ Câu thơ đã đúc kết lại giá trị của toàn bài thơ, bộc lộ tình cảm sâu sắc của nhà thơ đối với bạn, khẳng định một tình bạn đậm đà thắm thiết, trọn vẹn mà trong sáng, vượt qua mọi thử thách tầm thường.
III. Kết bài
- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ:
+ Giá trị nội dung: ca ngợi tình bạn chân thành, thắm thiết, mộc mạc của nhà thơ.
+ Giá trị nghệ thuật: thể thơ thất ngôn bát cú, giọng thơ chất phác, hồn nhiên, tạo tình huống thú vị, bất ngờ, sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa ngôn ngữ bác học và ngôn ngữ đời thường, tao nhã…
- Cảm nhận về bài thơ và liên hệ với tình bạn của bản thân
Bài trước: Phân tích bài thơ: Qua Đèo Ngang Bài tiếp: Phân tích tác phẩm: Xa ngắm thác núi Lư