Đêm nay Bác không ngủ (Minh Huệ)
I. Thông tin về tác giả: Minh Huệ
- Minh Huệ sinh năm 1927, mất năm 2003, tên thật là Nguyễn Đức Thái, quê ở thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
- Ông làm bắt đầu thơ từ thời kháng chiến chống thực dân Pháp
II. Vài nét về tác phẩm: Đêm nay Bác không ngủ
1. Xuất xứ
Bài thơ được sáng tác vào bối cánh là trong chiến dịch Biên giới cuối năm 1950, Bác Hồ trực tiếp ra mặt trận để theo dõi và lãnh đạo cuộc chiến đấu của bộ đội và nhân dân ta
2. Bố cục chia 3 phần
- Phần 1: từ đầu đến “Lấy sức đâu mà đi”: Anh đội viên thức dậy lần thứ nhất
- Phần 2: tiếp đó đên “Anh thức luôn cùng Bác”: Anh đội viên thức dậy lần thứ ba
- Phần 3: còn lại: Hình tượng Bác Hồ
3. Giá trị nội dung
Qua câu chuyện "Đêm nay bác không ngủ" đã kể về một đêm không ngủ của Bác Hồ khi đang đi chiến dịch, bài thơ đã bộc lộ tấm lòng yêu thương sâu sắc của Bác Hồ đối với bộ đội và nhân dân ta, đồng thời cũng thể hiện tình cảm kính yêu, cảm phục của anh đội viên đối với Bác Hồ
4. Giá trị nghệ thuật
- Sử dụng thể thơ năm chữ, có nhiều vần liền
- Kết hợp các phương thức biểu đạt: miêu tả, tự sự, biểu cảm
- Sử dụng các chi tiết chân thực, giản dị mà cảm động
III. Phân tích bài thơ: Đêm nay Bác không ngủ
I. Mở bài
- Giới thiệu những hiểu biết của bản thân về Bác Hồ - vị lãnh tụ vĩ đại của đất nước Việt Nam
- Khái quát về tác giả Minh Huệ
- Giới thiệu ngắn gọn về bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” (xuất xứ, khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật…)
II. Thân bài
1. Anh đội viên thức dậy lần thứ nhất
- Hoàn cảnh sinh sống: trời khuya, giữa rừng núi, trời đang mưa lâm thâm
- Ngạc nhiên và băn khoăn đến khắc khoải khi trông thấy Bác Hồ đang ngồi bên bếp lửa
- Nhìn, dõi theo các cử chỉ, hành động, và việc làm của Bác:
+ Đốt lửa
+ Kéo chăn cho từng người một
+ Đi nhón chân nhẹ nhàng
→ Quan tâm, yêu thương và lo lắng cho các đội viên, các chiến sĩ
- Mơ mơ màng màng như đang nằm trong một giấc mộng đẹp
- Thổn thức, thì thầm vì lo sợ Bác ốm
⇒ Thương yêu và cảm phục trước những cử chỉ và hành động của Bác
2. Anh đội viên thức dậy lần thứ ba
- Giật mình, hốt hoảng, nằng nặc đòi mời Bác đi ngủ
→ Từ láy “nằng nặc” kết hợp với nghệ thuật đảo trật tự từ đã diễn tả mức độ tăng dần của nỗi bồn chồn, tình cảm lo lắng chân thành của người đội viên đối với Bác Hồ
- Lòng sướng vui mênh mông, anh thức cùng với Bác: niềm vui sướng vì hiểu được nỗi lòng của Bác- sự lo lắng và tình thương Bác dành cho đoàn dân công
⇒ Qua diễn biến tâm trạng của nhân vật anh đội viên đã thể hiện tình cảm của anh đội viên nói riêng, của những người chiến sĩ và người dân Việt Nam nói chung đối với Bác Hồ. Đó là một sự kính yêu, biết ơn và hạnh phúc vô cùng trước tình yêu thương và sự quan tâm của Bác Hồ
3. Hình tượng Bác Hồ
- Anh đội viên nhìn nhận rằng việc Bác Hồ không ngủ là “lẽ thường tình” - đó là phát hiện có tính chân lý: sự bao dung của Bác không chỉ là biểu hiện ở sự đơn lẻ, đó là nhân cách vĩ đại, sáng ngời.
- Cuộc đời cách mạng của Bác Hồ đã trải qua nhiều sóng gió, nhiều đêm mất ngủ:
+ Thời kì khi Bác Hồ bị chính quyền Tưởng Giới Thạch giam cầm: “ Một canh… hai canh… lại ba canh/ Trằn trọc băn khoăn giấc chẳng lành”
+ Trong chiến dịch Việt Bắc- Thu Đông: “ Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ/ Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”
⇒ Sự hi sinh thầm lặng của Bác Hồ cho dân tộc Việt Nam.
III. Kết bài
- Khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của bài thơ:
+ Giá trị nội dung: bài thơ đã thể hiện tinh thần yêu nước sâu sắc, tình yêu thương rộng lớn của Bác Hồ đối với bộ đội và nhân dân, tình cảm yêu kính và cảm phục của anh đội viên đối với Bác Hồ
+ Giá trị nghệ thuật: viết theo thể thơ năm chữ, kết hợp với các phương thức biểu đạt, sử dụng những chi tiết giản dị, …
- Cảm nhận của bản thân
Bài trước: Buổi học cuối cùng (An-phông-xơ Đô-đê) Bài tiếp: Lượm (Tố Hữu)