Bài học đường đời đầu tiên (Tô Hoài)
- Tô Hoài sinh năm 192, mất năm 2014, tên thật là Nguyễn Sen, quê nội ở huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây cũ (nay thuộc Hà Nội), lớn lên ở quê ngoại thuộc làng Nghĩa Đô, phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông, nay là quận Cầu Giấy, Hà Nội.
- Tô Hoài bắt đầu viết văn từ trước Cách mạng tháng Tám năm 1945
- Ông có khối lượng tác phẩm rất phong phú và đa dạng với nhiều thể loại
- Năm 1996, ông vinh dự được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật
II. Vài nét về tác phẩm: Bài học đường đời đầu tiên
1. Xuất xứ
- “Bài học đường đời đầu tiên” (tên được người biên soạn đặt) thuộc chương I của “Dế Mèn phiêu lưu kí”
- “Dế Mèn phiêu lưu kí” được in lần đầu tiên vào năm 1941, là một tác phẩm văn học nổi tiếng và đặc sắc nhất của nhà văn Tô Hoài viết về loài vật, dành cho độc giả là lứa tuổi thiếu nhi
2. Tóm tắt
Dế Mèn là một chàng dế thanh niên có vóc dáng cường tráng, làm việc có chừng mực và ăn uống điều độ. Tuy nhiên Dế Mèn lại có tính kiêu căng, tự phụ luôn cho rằng mình “là một tay ghê gớm, có thể sắp làm chủ thiên hạ”. Bởi thế mà Dế Mèn không bao giờ giúp đỡ Dế Choắt- người hàng xóm có dáng vẻ yếu ớt và trạc tuổi Dế Mèn. Dế Mèn vì suy nghĩ không chín chắn, lại thêm cái tính xốc nổi đã bày trò nghịch dại trêu đùa chị Cốc khiến Dế Choắt bị chết oan. Trước khi Dế Choắt chết, cậu đã tha lỗi và khuyên Dế Mèn hãy bỏ thói kiêu căng, hung hăng, bậy bạ. Dế Mèn sau khi chôn cất Dế Choắt đã cảm thấy vô cùng hối hận và suy nghĩ về bài học đầu tiên trên đường đời của mình.
3. Bố cục làm 2 phần
- Phần 1: từ đầu đến “sắp làm chủ thiên hạ rồi”: Miêu tả vẻ ngoài và tính cách của Dế Mèn
- Phần 2: còn lại: Bài học đường đời đầu tiên mà Dế Mèn nhận được sau cái chết của Dế Choắt
4. Giá trị nội dung
Bài văn đã miêu tả Dế Mèn có vẻ ngoài cường tráng của một anh chàng thanh niên, nhưng tính tình còn kiêu căng và xốc nổi. Vì nghĩ ra trò dại trêu chọc chị Cốc nên Dế Mèn đã khiến Dế Choắt bị chết oan. Dế Mèn cảm thấy hối hận và rút ra một bài học đường đời sâu sắc cho bản thân
5. Giá trị nghệ thuật
- Cách kể chuyện theo ngôi thứ nhất cho độc giả cảm giác tự nhiên nhưng cũng vô cùng hấp dẫn
- Nghệ thuật miêu tả các loài vật một cách sinh động, đặc sắc
- Ngôn ngữ giàu tính tạo hình
III. Phân tích văn bản: Bài học đường đời đầu tiên
I. Mở bài
- Tóm tắt tiểu sử tác giả Tô Hoài (tiểu sử và sự nghiệp sáng tác)
- Khái quát về văn bản “Bài học đường đời đầu tiên” (xuất xứ, tóm tắt, nêu lên giá trị nội dung và nghệ thuật…)
II. Thân bài
1. Hình ảnh chàng Dế Mèn
- Ngoại hình:
+ Càng: bóng mẫm
+ Vuốt: cứng và nhọn hoắt
+ Cánh: áo dài chấm đuôi
+ Đầu: nổi từng tảng, to
+ Răng: khỏe, đen nhánh, nhai ngoàm ngoạm
+ Râu: dài và cong vút
→ Dế Mèn là một chàng thanh niên cường tráng, khỏe mạnh
- Hành động:
+ Dáng đi dứng trông oai vệ, làm điệu, rung đùi, nhún chân
+ Lớn tiếng quát mấy chị cào cào, đá ghẹo anh gọng vó
+ Co chân, đạp phanh phách vào những ngọn cỏ, dáng điệu tỏ vẻ mình là con nhà võ.
+ Miệng nhai ngoàm ngoạm
+ Trịnh trọng vuốt sâu
→ Sử dụng nhiều các tính từ và động từ
- Suy nghĩ của Dế Mèn: sắp trở thành người đứng đầu thiên hạ rồi
⇒ Dế Mèn là một anh chàng có thân hình cường tráng, khỏe mạnh, hùng dũng nhưng tính tình thì kiêu căng, xốc nổi, …
2. Bài học đường đời sâu sắc đầu tiên của Dế Mèn
- Hình ảnh chú Dế Choắt:
+ Trạc tuổi với Dế Mèn
+ Thân hình gầy gò, cánh ngắn thì củn ngủn, càng bè bè, và râu cụt
→ Dế Choắt nhìn tổng quan có ngoại hình xấu xí, yếu ớt, trái ngược hẳn với Dế Mèn
- Thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt: xem thường, trịch thượng.
+ Lời lẽ, giọng điệu của kẻ bề trên, xưng hô “chú mày”.
+ Cư xử: ích kỷ, không cảm thông, không quan tâm và giúp đỡ Dế Choắt.
- Dế Mèn bày trpf trêu chọc chị Cốc
+ Dế Mèn nghĩ ra trò trêu chọc chị Cốc
+ Kết quả: Dế Choắt bị chết oan
- Tâm trạng của Dế Mèn sau khi bày trò nghịch dại trêu chọc chị Cốc:
+ Hả hê khi trêu đùa người khác: chui vào trong hang rồi nằm khểnh, suy nghĩ thấy thú vị…
+ Sợ hãi khi nghe thấy tiếng chị Cốc đang mổ Dế Choắt: nằm im
+ Hoảng hốt, lo sợ, bất ngờ trước cái chết thương tâm và lời khuyên của Dế Choắt
+ Hối hận, ăn năn và chân thành sám hối: đứng lặng trước mộ của Dế Choắt
- Bài học đường đời đầu tiên và cũng rất sâu sắc của Dế Mèn: Sống mà có tính hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết suy nghĩ, sớm muộn rồi cũng sẽ mang vạ vào thân
III. Kết bài
- Khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của văn bản
+ Giá trị nội dung: Bài văn đã miêu tả Dế Mèn là một thanh niên có vẻ đẹp cường tráng, nhưng vẫn còn tính xốc nổi, kiêu căng của tuổi trẻ. Vì nghĩ ra trò dại để trêu chọc chị Cốc mà dẫn đến cái chết thương tâm cho Dế Choắt, Dế Mèn đã hối hận và rút ra bài học sâu sắc cho bản thân.
+ Giá trị nghệ thuật: cách kể chuyện theo ngôi thứ nhất nên mang đến sự tự nhiên, miêu tả các loài vật một cách sinh động, ngôn ngữ chính xác mà lại giàu tính tạo hình…
- Bài học rút ra cho bản thân: không được tự tin thái quá, kiêu căng, hống hách, phải biết yêu thương và giúp đỡ những người xung quanh…
Bài trước: Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng Bài tiếp: Sông nước Cà Mau (Đoàn Giỏi)