Bài 43: Trao đổi vật chất trong hệ sinh thái - Sinh học 12
Phần 1: Câu hỏi thảo luận
Câu hỏi Sinh 12 Bài 43 trang 193: Hãy ghi chú tên các bậc dinh dưỡng thay cho các chữ a, b, c, …. Trong hình 43.2.
Trả lời:Các bậc dinh dưỡng của một quần xã sinh vật:
(a): Bậc dinh dưỡng cấp 1.
(b): Bậc dinh dưỡng cấp 2.
(c): Bậc dinh dưỡng cấp 3.
(d) Bậc dinh dưỡng cấp 4.
(e) Bậc dinh dưỡng cấp 5.
Phần 2: Câu hỏi và bài tập
Bài 1 (trang 194 SGK Sinh học 12): Thế nào là chuỗi và lưới thức ăn? Cho ví dụ minh hoạ về 2 chuỗi thức ăn.
Trả lời:* Chuỗi thức ăn
Một chuỗi thức ăn gồm nhiều loài có quan hệ dinh dưỡng với nhau và mỗi loài là một mắt xích của chuỗi. Trong một chuỗi, một mắt xích vừa có nguồn thức ăn là mắt xích phía, vừa là nguồn thức ăn của mắt xích phía sau.
* Lưới thức ăn
Trong quần xã sinh vật, một loài sinh vật không chỉ tham gia vào một chuỗi thức ăn mà còn tham gia đồng thời vào các chuỗi thức ăn khác tạo thành một lưới thức ăn. Quần xã sinh vật càng đa dạng về thành phần loài thì lưới thức ăn trong quần xã đó càng phức tạp.
- Ví dụ minh họa về 2 chuỗi thức ăn như sau:
+ Chuỗi thức ăn được mở đầu bằng sinh vật tự dưỡng, sau đó đến động vật ăn sinh vật tự dưỡng và tiếp nữa là các loài động vật ăn động vật.
Ví dụ: Cây ngô → sâu ăn lá ngô → nhái → rắn hổ mang → diều hâu.
+ Chuỗi thức ăn mở đầu bằng sinh vật phân giải, sau đến các loài động vật ăn thịt.
Ví dụ: Lá, cành cây khô, mục nát → mối → nhện → thằn lằn.
Bài 2 (trang 194): Cho ví dụ về các bậc dinh dưỡng của 1 quần xã tự nhiên và 1 quần xã nhân tạo.
Trả lời:* Ví dụ về các bậc dinh dưỡng của một quần xã tự nhiên (quần xã đồng cỏ):
- Sinh vật sản xuất: Cây cỏ, cây bụi
- Sinh vật tiêu thụ bậc 1: Sâu ăn lá cây, rệp, chuột
- Sinh vật tiêu thụ bậc 2: Chim sâu, rắn
- Sinh vật tiêu thụ bậc cao nhất: Diều hâu
- Sinh vật phân giải: Vi khuẩn, nấm, mối, giun đất
* Ví dụ về các bậc dinh dưỡng của 1 quần xã tự nhiên (quần xã suối):
- Sinh vật sản xuất: Tảo lục, tảo silic, thuỷ tức
- Sinh vật tiêu thụ bậc 1: Muỗi nước, tôm, cá.
- Sinh vật tiêu thụ bậc 2: Nhện nước, cá quả
- Sinh vật phân giải: Vi khuẩn, giun
- Chất hữu cơ từ ngoài theo dòng suối: Các mẩu lá cây, cành cây, rác, …
* Ví dụ về bậc dinh dưỡng quần xã nhân tạo (quần xã đồng lúa):
- Sinh vật sản xuất: Cây lúa
- Sinh vật tiêu thụ bậc 1: Sâu đục thân lúa, rệp, chuột
- Sinh vật tiêu thụ bậc 2: Chim sâu, rắn
- Sinh vật tiêu thụ bậc cao nhất: Diều hâu
- Sinh vật phân giải: Vi khuẩn, nấm, mối, giun đất
Bài 3 (trang 194): Phân biệt ba loại tháp sinh thái.
Trả lời:* Ba loại tháp sinh thái:
- Tháp số lượng: Được xây dựng dựa trên số lượng cá thể sinh vật ở mỗi bậc dinh dưỡng.
- Tháp sinh khối: Được xây dựng dựa trên khối lượng tổng số của tất cả các sinh vật trên một đơn vị diện tích hay thể tích ở mỗi bậc dinh dưỡng.
- Tháp năng lượng: Được xây dựng dựa trên số năng lượng được tích luỹ trên một đơn vị diện tích hay thể tích, trong một đơn vị thời gian ở mỗi bậc dinh dưỡng.
* Mỗi loại tháp có ưu điểm và nhược điểm:
- Tháp số lượng dễ xây dựng nhưng ít có giá trị vì kích thước cá thể cũng như chất sống cấu tạo nên các loài của các bậc dinh dưỡng khác nhau, không đồng nhất, nên việc so sánh không chính xác.
- Tháp sinh khối có giá trị cao hơn tháp số lượng. Do mỗi bậc dinh dưỡng đều được biểu thị bằng số lượng chất sống, nên phần nào có thể so sánh được các bậc dinh dưỡng với nhau. Tuy nhiên, tháp sinh khối cũng có nhiều nhược điểm như: Thành phần hoá học và giá trị năng lượng của chất sống trong các bậc dinh dưỡng là khác nhau. Tháp sinh khối không chú ý tới yếu tố thời gian trong việc tích luỹ sinh khối ở mỗi bậc dinh dưỡng.
- Tháp năng lượng là loại tháp hoàn thiện nhất. Tuy nhiên, xây dựng tháp năng lượng lại khá phức tạp, đòi hỏi nhiều thời gian và công sức.
Bài 4 (trang 194): Hãy chọn phương án trả lời đúng.
Quan sát một tháp sinh khối, chúng ta có thể biết được những thông tin nào sau đây?
A. Các loài trong chuỗi và lưới thức ăn.
B. Năng suất của sinh vật ở mỗi bậc dinh dưỡng.
C. Mức độ dinh dưỡng ở từng bậc và toàn bộ quần xã.
D. Quan hệ giữa các loài trong quần xã.
Trả lời:Đáp án đúng là: C. Mức độ dinh dưỡng ở từng bậc và toàn bộ quần xã.
Bài trước: Bài 42: Hệ sinh thái - Sinh học 12 Bài tiếp: Bài 44: Chu trình sinh địa hóa và sinh quyển - Sinh học 12