Bài 11: Liên kết gen và hoán vị gen

Phần 1: Bài tập thảo luận

Câu hỏi Sinh 12 Bài 11 trang 46: Dưới đây là kết quả thí nghiệm lai ruồi giấm của Moocgan. Hãy giải thích kết quả của các phép lai và viết sơ đồ lai từ P đến F₂.

P_t/c: ♀ Thân xám, cánh dài x ♂ Thân đen, cánh cụt

F₁: 100% thân xám, cánh dài

♂ Thân xám, cánh dài x ♀ Thân đen, cánh cụt

F_a: 1 thân xám, cánh dài: 1 thân đen, cánh cụt

Lời giải:

Ta thấy:

P_t/c: ♀ Thân xám, cánh dài x ♂ Thân đen, cánh cụt

F₁: 100% thân xám, cánh dài

→ Thân xám > > thân đen; cánh dài > > cánh cụt và F₁ thân xám, cánh dài dị hợp tử hai cặp gen.

Mặt khác: Cho F₁ lai phân tích thì được tỉ lệ F_a: 1: 1 giống phép lai phân tích đối với một tính trạng → Hai gen quy định hai tính trạng màu thân và chiều dài cánh cùng nằm trên một NST.

Quy ước: A – thân xám, a- thân đen; B – cánh dài; b – cánh cụt

Sơ đồ lai:

P_t/c: ♀ (Thân xám, cánh dài) x ♂ (Thân đen, cánh cụt)

F₁: 100% (thân xám, cánh dài)

♂ (Thân xám, cánh dài) x ♀ (Thân đen, cánh cụt)

F_a: 1 (thân xám, cánh dài): 1 (thân đen, cánh cụt)

Phần 2: Câu hỏi và bài tập

Bài 1 (trang 49 SGK Sinh học 12): Làm thế nào có thể phát hiện được 2 gen nào đó liên kết hay phân li độc lập?

Lời giải:

Để phát hiện 2 gen nào đó có liên kết hay phân li độc lập ta dùng phép lai phân tích.

- Nếu kết quả phép lai phân tích cho tỉ lệ kiểu hình 1: 1: 1: 1 thì 2 gen quy định 2 tính trạng nằm trên 2 NST khác nhau.

- Nếu tỉ lệ phân li kiểu hình ở đời con là 1: 1 thì 2 gen liên kết với nhau hoàn toàn.

- Nếu kết quả phép lai phân tích cho 4 kiểu hình với tỉ lệ không bằng nhau, trong đó 2 loại kiểu hình chiếm đa số (trên 50%) thì 2 gen cùng nằm trên 1 NST đã xảy ra hoán vị gen.

Bài 2 (trang 49 SGK Sinh học 12): Có thể dùng những phép lai nào để xác định khoảng cách giữa 2 gen trên NST? Phép lai nào hay được dùng hơn? Giải thích tại sao?

Lời giải:

Để xác định khoảng cách giữa 2 gen trên NST ta có thể dùng các phép lai. Tuy nhiên, cách tốt nhất nên dùng phép lai phân tích. Bởi vì:

- Dựa vào kết quả của phép lai phân tích, người ta dễ dàng xác định được tần số hoán vị gen, mà tần số hoán vị gen là thước đo khoảng cách giữa các gen trên NST.

Bài 3 (trang 49 SGK Sinh học 12): Ruồi giấm có 4 cặp NST. Vậy ta có thể phát hiện được tối đa là bao nhiêu nhóm gen liên kết?

Lời giải:

- Các gen liên kết là các gen quy định một tính trạng cùng nằm trên một NST và di truyền cùng nhau.

Do đó, loài ruồi giấm có 4 cặp NST thì ta có thể phát hiện được tối đa là 4 nhóm gen liên kết.

Bài 4* (trang 49 SGK Sinh học 12): Làm thế nào có thể chứng minh được 2 gen có khoảng cách bằng 50cM lại cùng nằm trên một NST?

Lời giải:

Muốn biết được 2 gen có khoảng cách bằng 50cM lại cùng nằm trên một NST, ta phải xét tới gen thứ 3 nằm giữa 2 gen đó (nghĩa là cách đều 2 gen đó).

Khi hai gen nằm gần nhau trên một nhiễm sắc thể thì chỉ có một số tế bào bước vào giảm phân xảy ra trao đổi chéo dẫn đến hoán vị gen. Vì vậy, tỉ lệ % giao tử có hoán vị gen trên tổng số giao tử luôn nhỏ hơn 50%. Thực tế, các gen nằm càng xa nhau trên nhiễm sắc thể thì xác suất để xảy ra trao đổi chéo giữa chúng càng lớn và ngược lại.

Đối với các nhiễm sắc thể lớn, những gen nằm ở hai đầu của nhiễm sắc thể thì hoán vị gen xảy ra ở hầu hết các tế bào khi bước vào giảm phân và khi đó tần số hoán vị gen có thể bằng 50%.

Ví dụ: tần số hoán vị gen giữa A và B là 50%, giữa A và C là 30%, giữa B và C là 20% → A và B phải cùng nằm trên 1 NST.

Bài trước: Bài 10: Tương tác gen và tác động đa hiệu của gen - Sinh học 12 Bài tiếp: Bài 12: Di truyền liên kết với giới tính và di truyền ngoài nhân - Sinh học 12