Bài 28: Vấn đề tổ chức lãnh thổ công nghiệp

Câu hỏi trang 125 sách giáo khoa Địa lí 12

Phân tích hình 28.1 (SGK), trình bày các nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến việc tổ chức lãnh thổ công nghiệp.

Trả lời:

- Nhóm nhân tố bên trong là những yếu tố có ảnh hưởng rất quan trọng đến tổ chức lãnh thổ công nghiệp, bao gồm:

+ Vị trí địa lí nước ta tạo điều kiện cho việc giao lưu về sản xuất công nghiệp: nguyên, nhiên liệu, thị trường,.. từ đó ảnh hưởng rất lớn đến tổ chức lãnh thổ công nghiệp.

+ Nguồn tài nguyên thiên nhiên là cơ sở nguyên liệu, nhiên liệu quan trọng và cần thiết cho sự phát triển của ngành công nghiệp, tạo nên sự phân hoá ban đầu của tổ chức lãnh thổ công nghiệp.

+ Các điều kiện về kinh tế - xã hội có tính quyết định đến tổ chức lãnh thổ công nghiệp.

- Nhóm nhân tố bên ngoài: Nhóm này có những tác động đặc biệt quan trọng. Trong một số trường hợp cụ thể, nguồn lực bên ngoài sẽ có sự chi phối mạnh mẽ, thậm chí có thể mang tính quyết định đối với tổ chức lãnh thổ công nghiệp của một phần lãnh thổ nào đó.

+ Sự hợp tác quốc tế:

• Hỗ trợ vốn đầu tư từ các nước kinh tế phát triển: Quá trình đầu tư này làm xuất hiện các ngành công nghiệp mới, khu công nghiệp tập trung, khu chế xuất và mở mang các ngành nghề truyền thống của nước ta dẫn tới sự thay đổi tổ chức lãnh thổ công nghiệp theo cả hai chiều hướng tích cực và tiêu cực.
• Sự chuyển giao kĩ thuật và công nghệ: Kĩ thuật và công nghệ hiện đại có ý nghĩa quyết định đến tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế. Nó làm ảnh hưởng trực tiếp đến quy mô, phương hướng phát triển, phân bố sản xuất cũng như các hình thức tổ chức lãnh thổ và bộ mặt kinh tế của đất nước và vùng lãnh thổ công nghiệp.
• Quá trình chuyển giao kinh nghiệm quản lí đến các nước đang phát triển đã và đang trở thành yêu cầu cấp thiết. Kinh nghiệm quản lý giúp cho từng doanh nghiệp làm ăn phát đạt và mở ra cho họ cơ hội hợp tác chặt chẽ với nhau, tạo ra sự liên kết bền vững trong một hệ thống sản xuất kinh doanh thống nhất. Chính sự liên kết đó là tiền đề để hình thành các không gian công nghiệp - hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp

Kết hợp với những kiến thức đã học ở lớp 10, trình bày những đặc điểm chính của điểm công nghiệp.

Trả lời:

- Điểm công nghiệp chỉ bao gồm 1 đến 2 xí nghiệp đơn lẻ.

- Các xí nghiệp trong điểm công nghiệp này thường được phân bố gần nguồn nguyên, nhiên liệu hoặc gần trung tâm tiêu thụ.

- Giữa những xí nghiệp này chúng không có mối liên hệ về sản xuất.

Câu hỏi trang 126 sách giáo khoa Địa lí 12

Vì sao mà khu công nghiệp tập trung lại được phân bố chủ yếu ở Đông Nam Bộ, Đồng bằng sông Hồng và Duyên hải miền Trung.

Trả lời:

Các vùng Đông Nam Bộ, Đồng bằng sông Hồng và Duyên hải miền Trung là những khu vực có vị trí địa lí và điều kiện thuận lợi cho phát triển sản xuất và xuất và nhập hàng hóa, máy móc, trang thiết bị:

- Là những vùng có kết cấu hạ tầng tốt, đặc biệt là hệ thống giao thông vận tải, thông tin liên lạc, khả năng cung cấp điện, nước.

- Là những nơi có nguồn lao động dồi dào với chất lượng cao.

- Là thị trường tiêu thụ rộng lớn của cả trong và ngoài nước.

- Các ngành kinh tế ở các vùng này có sự phát tiển ở trình độ cao hơn so với các vùng khác trong cả nước.

- Ở đây có các vùng kinh tế trọng điểm.

- Một số các nguyên nhân khác như: cơ chế quản lí năng động, có nhiều đổi mới, sự có mặt của các loại tài nguyên…

Câu hỏi trang 127 sách giáo khoa Địa lí 12

Phân tích những đặc điểm chính của trung tâm công nghiệp.

Trả lời:

- Trung tâm công nghiệp là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp ở trình độ cao. Các trung tâm công nghiệp là khu vực rất tập trung công nghiệp gắn liền với các đồ thị vừa và lớn.

- Từng trung tâm công nghiệp thường có các ngành chuyên môn hoá với vai trò hạt nhân để tạo nên trung tâm. Xoay quanh ngành này chính là các ngành bổ trợ và phục vụ.

Dựa vào bản đồ, hãy xác định các trung tâm công nghiệp chính và cơ cấu của chúng.

Trả lời:

Nước ta có 2 trung tâm công nghiệp chính có quy mô rất lớn và lớn:

- TP Hồ Chí Minh, cơ cấu bao gồm các ngành: Luyện kim đen, cơ khí, luyện kim màu, sản xuất ô tô, điện tử; sản xuấy vật liệu xây dựng; hoá chất, phân bón; dệt, may; chế biến nông sản; đóng tàu, nhiệt điện; sản xuất giấy, xenlulô; .

- Hà Nội cơ cấu bao gồm các ngành: Luyện kim đen, sản xuất ô tô, cơ khí, điện tử; sản xuấy vật liệu xây dựng; dệt, may; hoá chất, phân bón; chế biến nông sản; sản xuất giấy, xenlulô.

Nêu những đặc điểm chính của vùng công nghiệp.

Trả lời:

Đặc điểm chính của vùng công nghiệp:

- Vùng công nghiêp có diện tích rộng và bao gồm nhiều tỉnh - thành phố, nhưng ranh giới các vùng chỉ mang tính quy ước.

- Vùng công nghiệp có một số ngành chuyên môn hoá thể hiện bộ mặt công nghiệp của vùng.

Trình bày khái niệm tổ chức lãnh thổ công nghiệp?

Trả lời:

Tổ chức lãnh thổ công nghiệp là sự sắp xếp, sự phối hợp giữa các quá trình sản xuất và cơ sở sản xuất công nghiệp trên một bộ phận lãnh thổ nhất định nhằm đạt được mục tiêu đã định trước.

Hãy so sánh các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp.

Trả lời:

- Điểm công nghiệp:

+ Điểm công nghiệp chỉ bao gồm 1 đến 2 xí nghiệp đơn lẻ.

+ Các xí nghiệp trong điểm công nghiệp này thường được phân bố gần nguồn nguyên, nhiên liệu hoặc gần trung tâm tiêu thụ.

+ Giữa những xí nghiệp này chúng không có mối liên hệ về sản xuất.

+ Ở nước ta các điểm công nghiệp đơn lẻ thường hình thành ở các tỉnh miền núi như Tây Bắc, Tây Nguyên.

- Khu công nghiệp:

+ Khu công nghiệp là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp mới được hình thành ở nước ta kẻ từ thập niên 90 của thế kỉ XX cho đến hay.

+ Khu công nghiệp do Chính phủ (hoặc cơ quan, chức năng được Chính phủ uỷ nhiêm) quyết định thành lập, có ranh giới địa lí xác định, chuyên sản xuất công nghiệp và thực hiện các dịch vụ hỗ trợ sản xuất công nghiệp, là nơi không có dân cư sinh sống.

+ Ở nước ta, ngoài khu công nghiệp tập trung còn có các khu chế xuất, các khu công nghệ cao.

+ Đến tháng 8/2007, cả nước ta hình thành 150 khu công nghiệp tập trung, các khu chế xuất, khu công nghệ cao, trong đó có 90 khu đang đi vào hoạt động.

+ Các khu công nghiệp tập trung ở nước ta được phân bố không đều theo lãnh thổ: tập trung nhất là ở vùng Đông Nam Bộ: chủ yếu là TP Hổ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu; Sau đó đến Đồng bằng sông Hồng: phần lớn ở Hà Nội, Hải Phòng; và Duyên hải miền Trung. Ở các vùng còn lại, việc hình thành các khu công nghiệp tập trung còn bị hạn chế bởi nhiều lý do.

- Trung tâm công nghiệp

+ Trung tâm công nghiệp là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp ở trình độ cao. Các trung tâm công nghiệp là khu vực rất tập trung công nghiệp gắn liền với các đồ thị vừa và lớn.

+ Từng trung tâm công nghiệp thường có các ngành chuyên môn hoá với vai trò hạt nhân để tạo nên trung tâm. Xoay quanh ngành này chính là các ngành bổ trợ và phục vụ.

+ Ở nước ta, có nhiều trung tâm công nghiệp đã được hình thành. Dựa vào vai trò của trung tâm công nghiệp, có thể chia thành các nhóm: quy mô rất lớn và lớn (TP Hổ Chí Minh, Hà Nội), quy mô trung bình (Hải Phòng, Cần Thơ, Đà Nẵng, ... ), quy mô nhỏ (Việt Trì, Vinh, Thái Nguyên, Nha Trang... )

- Vùng công nghiệp

Đặc điểm chính của vùng công nghiệp:

- Vùng công nghiêp có diện tích rộng và bao gồm nhiều tỉnh - thành phố, nhưng ranh giới các vùng chỉ mang tính quy ước.

- Vùng công nghiệp có một số ngành chuyên môn hoá thể hiện bộ mặt công nghiệp của vùng.

+ Theo quy hoạch của Bộ Công nghiệp năm 2001, cả nước được phân thành sáu vùng công nghiệp.

Vì sao TP Hồ Chí Minh và Hà Nội trở thành 2 trung tâm công nghiệp lớn nhất nước ta.

Hướng dẫn giải:

Nêu những thuận lợi chủ yếu của hai trung tâm công nghiệp về:

- Vị trí địa lí thuận lợi, nhất là về giao thông đi lại;

- Tài nguyên thiên nhiên dồi dào;

- Là nơi tập trung nguồn lao động dồi dào và có tay nghề;

- Thị trường tiêu thụ rộng lớn;

- Kết cấu hạ tầng phát triển nhất cả nước.