Bài 2: Cấu tạo xe đạp - trang 8 Công nghệ 9

I - CẤU TẠO CHUNG

Phân chia theo công dụng, xe đạp có những bộ phận chính sau:

1. Hệ thống truyền lực:

• Bàn đạp (1)

• Đùi, trục giữa (2)

• Đĩa (3)

• Xích (4)

• Líp (5)

2. Hệ thống chuyển động

• Bánh xe (Trước và sau) (6)

2. Hệ thống lái

• Tay lái (ghi - đông) (7)

• Cổ phuốc (8)

3. Hệ thống phanh

• Tay phanh (9)

• Dây phanh (10)

• Cụm má phanh (11)

5. Khung chịu lực (12)

6. Yên (13)

II - CẤU TẠO VÀ MỘT SỐ BỘ PHẬN CHÍNH CỦA XE ĐẠP

1. Bánh xe

Bánh xe bao gồm: trục, moay-ơ, nan hoa, vành, săm, lốp.

- Trục được làm bằng thép, bánh xe quay trên trục thông qua ổ bi.

- Nan hoa làm bằng thép.

- Moay – ơ thường làm bằng thép, liên kết với vành bánh xe bằng nan hoa.

- Vành bánh xe làm bằng hợp kim nhôm hoặc thép, có đường kính thông thường là 650mm.

- Săm và lốp được chế tạo từ cao su tổng hợp.

2. Líp xe

Líp xe đạp nhận truyển động từ xích và chuyển đến bánh sau của xe, làm bánh xe quay và chỉ quay theo chiều thuận. Nhờ có líp, người đi xe thỉnh thoảng không cần đạp bàn liên tục, theo quán tính xe vẫn chuyển động về phía trước.

Líp gồm hai bộ phận chính: vành và cốt.

- Vành líp (1): có răng ở hai phía ngoài và trong. Răng ngoài để ăn khớp với xích. Răng trong có dạng răng cưa nghiêng về một phía ăn khớp với cá líp (2) là một “lưỡi” thép nhỏ.

- Cốt líp: Có hai rãnh để đặt hai cá líp, trong mỗi rãnh có một lò xo nhỏ hoặc một cái lẫy làm bằng sợi thép nhỏ có tính đàn hồi gọi là râu tôm luồn tì vào cá. Cốt líp lắp chặt với moay-ơ bánh sau bằng ren. Đầu nhọn của của cá líp được lò xo đẩy lên ăn khớp với răng trong của vành líp. Khi đạp xe, vành líp quay theo chiều thuận nhờ bộ truyển động xích. Khi đó, lò xo đẩy cá líp lên làm răng trong vành líp mắc vào cá líp kéo cốt líp quay theo cùng chiều vời vành của líp, làm bánh xe quay theo

- Khi đang đi xe, nếu không đạp, vành líp không quay, theo quán tính bánh xe vẫn lăn về phía trước, cốt líp cùng cá líp quay theo chiều kim đồng hồ, khi quay cá líp trượt răng trong của vành líp, ép lò xo xuống, đồng thời phát ra tiếng kêu “tạch tạch”.

Khi xe đang đứng yên, nếu ta quay đùi đĩa ngược chiều kim đồng hồ, vành líp quay ngược chiều kim đồng hồ làm răng trong trượt trên cá líp vậy nên cốt líp không quay được, do đó bánh xe không quay.

Bởi vậy líp được gọi là khớp quay một chiều.

Em hãy giải thích hiện tượng “trượt cá”.

3. Ổ bi

Ổ bi dùng để giảm ma sát giữa các chi tiết có chuyển động quay tròn tương đối với nhau như: Moay-ơ với trục bánh trước, trục bánh sau.

Cấu tạo ổ bi gồm: nồi, bi, côn. Côn được lắp vào trục, nồi lắp vào moay-ơ. Khi làm việc, bi lăn giữa nồi và côn. Ổ bi được lắp giữa trục bánh xe và moay-ơ.

Nếu không có ổ bi, khi quay moay-ơ sẽ cọ xát lên trục gây ma sát lớn, nhiệt độ tại mối ghép tăng nhanh làm chi tiết bị mài mòn.

III - CÁC DẠNG MỐI GHÉP SỬ DỤNG Ở XE ĐẠP

- Mối ghép bằng phương pháp hàn: các mối nối ống của khung, càng

- Mối ghép bằng chốt: Chốt ghép chặt đùi xe với trục giữa, côn của cây ti trong cổ phuốc.

- Mối ghép bằng ren: Ghép các chi tiết có ren ăn khớp với nhau

Mối ghép bằng ren có hai loại: mối ghép ren phải và mối ghép ren trái.

- Đa số các mối ghép ren trong xe đạp dùng ren phải, siết vào theo chiều kim đồng hồ, mở ra ngược chiều kim đồng hồ.

- Một số chi tiết dùng ren trái, siết vào ngược chiều kim đồng hồ, mở ra theo chiều kim đồng hồ như: trục bàn đạp (pê-đan) bên trái, ổ bên phải (bên có đĩa) của trục giữa, vòng nắp của líp xe.