Viết đoạn văn trình bày luận điểm (Bài tập Tiếng Việt - Tập làm văn 8)
A. Củng cố kiến thức
Trình bày luận điểm trong một đoạn văn nghị luận cần lưu ý:
- Thể hiện chính xác, rõ ràng nội dung của luận điểm trong câu chủ đề
- Đoạn văn diễn dịch: Câu chủ đề nằm ở vị trí đầu đoạn
- Đoạn văn quy nạp: Câu chủ đề nằm ở vị trí cuối đoạn
- Tìm đầy đủ các luận cứ cần thiết, tổ chức lập luận theo một trật tự hợp lí để làm nổi bật luận điểm chính
- Diễn đạt chính xác, trong sáng, hấp dẫn để làm tăng thêm sức thuyết phục cho luận điểm.
B. Ví dụ minh họa
a. Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của bậc Cao Vương: Ở vị trí trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi đông tây nam bắc; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng phẳng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư không phải chịu cảnh ngập lụt khốn khổ; muôn vạn vật cũng rất mực phong phú và tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ có nơi này là thắng địa. Thật là nơi tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng chính là nơi kinh đô bậc nhất của bậc đế vương muôn đời.
(Lí Công Uẩn, Chiếu dời đô)
⇒ Câu chủ đề: Thật là nơi tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước, cũng là nơi kinh đô bậc nhất của bậc đế vương muôn đời.
⇒ Đoạn văn quy nạp
b. Đồng bào ta ngày nay cũng rất xứng đáng với tổ tiên ta trước đây. Từ các cụ già tóc bạc cho tới các cháu nhi đồng trẻ thơ, từ các kiều bào ở nước ngoài cho tới những đồng bào ở vùng tạm bị chiếm, từ nhân dân miền ngược cho tới miền xuôi, ai ai cũng một lòng nồng nàn yêu nước, căm thù giặc. Từ các chiến sĩ ngoài mặt trận phải chịu đói mấy ngày để bám sát lấy giặc đặng tiêu diệt giặc, tới những người làm công chức ở hậu phương nhịn ăn để ủng hộ bộ đội, từ những người phụ nữ khuyên chồng con tham gia chiến đấu mà mình thì xung phong giúp việc vận tải, cho tới các bà mẹ chiến sĩ săn sóc yêu thương bộ đội như những đứa con đẻ của mình. Từ những nam nữ công nhân và nông dân hăng hái tham gia sản xuất, không quản khó nhọc để góp một phần vào kháng chiến, cho tới những đồng bào điền chủ lấy đất ruộng quyên cho Chính phủ, … Những cử chỉ cao quý đó, tuy có khác nhau nơi việc làm, nhưng đều giống nhau là nơi lòng nồng nàn yêu nước.
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
⇒ Câu chủ đề: Đồng bào ta ngày nay cũng rất xứng đáng với tổ tiên ta ngày trước.
⇒ Đoạn văn diễn dịch
C. BÀI TẬP CỦNG CỐ
Bài 1: Xác định câu chủ đề của đoạn và cho biết đoạn văn đó thuộc kiểu diễn dịch hay quy nạp
a. Một chiếc lá rụng cũng có linh hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng. Có chiếc giống như mũi tên nhọn, từ cành cây rơi xuống cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, kết thúc một đời lạnh lùng thản nhiên, không chút thương tiếc, không chút do dự vẩn vơ. Có chiếc lá thì như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không trung rồi cố gượng ngoi đầu lên, hay giữ thăng bằng cho đến khi nằm phơi trên mặt đất. Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái múa may, đùa bỡn với làn gió thoảng như thầm nhắn nhỉ rằng vẻ đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại: cả thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá khi còn trên cành cây không bằng khoảnh khắc bay lượn, nếu sự bay lượn đó có vẻ đẹp nên thơ. Có chiếc lá như ngần ngại rụt rè, sợ hãi, rồi như gần tới mặt đất, còn cất mình muốn bay trở lại cành. Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại.
(Khái Hưng)
b. Những đứa con từ khi sinh ra cho đến khi trưởng thành, phần lớn thời gian đó là gần gũi và thường chịu ảnh hưởng từ người mẹ nhiều hơn từ cha. Chúng được mẹ bồng ẵm, cho bú sữa, dỗ dành, tắm giặt, cho ăn uống, ru ngủ, chăm sóc rất nhiều khi ốm đau…Với việc nhận thức thông qua quá trình bé tự quan sát, học hỏi tự nhiên trong cuộc sống hàng ngày và ảnh hưởng đặc biệt từ các đức tính của người mẹ, đã hình thành dần dần bản tính của một đứa con theo kiểu “mưa dầm, thấm lâu”. Ngoài ra, những đứa trẻ này cũng thường là thích bắt chước người khác thông qua các hành động của người hay gần gũi nhất chủ yếu là người mẹ. Chính người phụ nữ là người chăm sóc và giáo dục con cái chủ yếu nhất trong gia đình.
(Trần Thanh Thảo)
Hướng dẫn làm bài
a. Câu chủ đề: Một chiếc lá rụng có linh hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng.
⇒ Đoạn văn diễn dịch
b. Câu chủ đề: Chính người phụ nữ là người chăm sóc và giáo dục con cái chủ yếu trong gia đình.
⇒ Đoạn văn quy nạp
Bài 2: Viết đoạn văn triển khai luận điểm “Tá hại của sự cẩu thả”:
Hướng dẫn làm bài
Cẩu thả là thái độ làm việc vội vàng, hời hợt, thiếu trách nhiệm, không chú ý tới chất lượng, kết quả. Đây là thái độ sống cần phải phê phán, gây ra các tác hại nghiêm trọng. Trong bất cứ ngành nghề, công việc gì, sự cẩu thả, và vội vàng cũng đồng nghĩa với sự thiếu ý thức, gian dối. Nó chính là biểu hiện của sự bất lương, thái độ vô trách nhiệm. Sự cẩu thả dẫn tới những kết quả thấp kém, các tác hại khôn lường cho bản thân người đó và cả những người xung quanh. Ở các lĩnh vực khác nhau, sự cẩu thả lại có thể gây ra những hậu quả với mức độ khác nhau. Trong lĩnh vực y học, sự cẩu thả của bác sĩ sẽ ảnh hưởng tới tính mạng của một con người. Sự cẩu thả trong quy trình xử lí rác thải của nhà máy sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới môi trưởng và sức khỏe người dân. Vì vậy, mỗi người tại bất cứ lĩnh vực, công việc nào cũng cũng cần cẩn trọng, có tinh thần trách nhiệm và hết lòng với công việc mình làm, xem kết quả công việc là thước đo lương tâm và phẩm giá của con người.
Bài trước: Ôn tập về luận điểm (Bài tập Tiếng Việt - Tập làm văn 8) Bài tiếp: Luyện tập xây dựng và trình bày luận điểm (Bài tập Tiếng Việt - Tập làm văn 8)