Câu trần thuật (Bài tập Tiếng Việt - Tập làm văn 8)

A. Củng cố kiến thức cơ bản

1. Đặc điểm hình thức

- Đây là kiểu câu cơ bản và được sử dụng phổ biến nhất trong giao tiếp.

- Câu trần thuật không có đặc điểm hình thức như các kiểu cầu khiến, câu nghi vấn, cảm thán

- Khi viết, câu trần thuật thường kết thúc câu bằng dấu chấm (.)

- Đôi khi nó kết thúc câu bằng dấu chấm than (!) hoặc dấu chấm lửng (…)

2. Chức năng:

- Chức năng chính sử dụng để thông báo, kể, nhận định, miêu tả…

- Ngoài ra còn sử dụng để yêu cầu, đề nghị hay biểu lộ tình cảm, cảm xúc… (vốn là chức năng chính của các loại câu khác)

B. Ví dụ minh họa

1. Chức năng dùng để kể:

Em buộc con dao díp vào sau lưng một con búp bê lớn và đặt ở đầu giường của tôi. Đêm ấy, tôi không mơ thấy ma nữa. Từ đấy, mỗi tối, sau khi làm bài tập xong, Thủy lại “võ trang” cho con Vệ Sĩ và mang đặt nó trên đầu giường tôi. Buổi sáng, em lại tháo dao ra và đặt nó về chỗ cũ, cạnh con Em Nhỏ. Hai con quàng tay lên vai nhau trông rất thân thiết. Từ khi về nhà tôi, chúng chưa lần nào phải xa nhau, nên bây giờ thấy tôi đem chia rẽ chúng ra, Thủy không thể chịu đựng nổi.

(Cuộc chia tay của những con búp bê – Khánh Hoài)

- Đặc điểm hình thức: có dấu (.) ở cuối câu

- Người anh đã kể về kỉ niệm của 2 anh em gắn liền với 2 con búp bê.

2. Chức năng sử dụng để thông báo:

An nói với Hoàng:

- Sáng mai lớp mình sẽ được nghỉ học đấy.

- Đặc điểm hình thức: Có dấu (.) ở cuối câu

- Đây là cuộc trò chuyện giữa Hoàng và An. An muốn thông báo với Hoàng về việc ngày mai được nghỉ học

3. Chức năng sử dụng để nhận định

Đối với mọi người ở xung quanh ta, nếu ta không cố tìm hiểu để hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ thật ngu ngốc, gàn dở, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi... toàn những cái cớ để cho ta tàn nhẫn và không bao giờ có thể thấy họ là những người đáng thương: không bao giờ ta thương...

(Lão Hạc – Nam Cao)

- Đặc điểm hình thức: Có dấu (.) ở cuối câu,

- Câu nói với mục đích nhận định: Phải tìm hiểu mọi người xung quanh ta thì mới thấy được hết được phẩm chất đẹp của họ.

4. Chức năng sử dụng để miêu tả

Chẳng mấy mà tôi đã trở thành một anh chàng dế thanh niên cường tráng. Ðôi càng của tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở khoeo, ở chân cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt của mình, tôi lại co cẳng lên và đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ ngay lập tức gãy rạp, y như có nhát dao sắc vừa lia qua. Ðôi cánh tôi, trước đây ngắn hủn hoẳn bây giờ đã thành cái áo dài kín che phủ xuống tận chấm đuôi. Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe thấy tiếng phành phạch giòn giã. Lúc tôi đi bách bộ thì toàn bộ cơ thể tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất là ưa nhìn. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp giống như hai chiếc lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu của tôi dài cứng và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng. Tôi cảm thấy rất hãnh diện với bà con vì cặp râu ấy. Cứ chốc chốc tôi lại khoan thai và trịnh trọng đưa cả 2 chân lên vuốt râu.

- Đặc điểm hình thức: Có dấu (.) ở cuối câu

- Sử dụng để miêu tả: hình dáng của Dế Mèn

5. Chức năng sử dụng để đề nghị, yêu cầu

NỘI QUY NHÀ TRƯỜNG

1. Kính trọng, lễ phép với thầy cô giáo, cán bộ công nhân viên. Giúp đỡ các bạn trong học tập và rèn luyện đạo đức.

2. Thuộc bài và làm bài tập đầy đủ theo những yêu cầu của giáo viên bộ môn trước khi lên lớp.

3. Có ý thức bảo vệ các tài sản chung của nhà trường, giữ gìn vệ sinh lớp học và cảnh quang môi trường XANH - SẠCH - ĐẸP.

4. Tuyệt đối không hút thuốc lá, uống rượu bia và sử dụng các chất kích thích khác….

- Đặc điểm hình thức: Có dấu (.) ở cuối câu,

- Sử dụng để yêu cầu, đề nghị đối với tất cả học sinh trong nhà trường

6. Chức năng sử dụng để biểu lộ tình cảm, cảm xúc

Nào tôi đâu biết được cơ sự lại đến nông nỗi này! Tôi hối hận lắm. Tôi hối hận lắm! Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng và dại dột của tôi.

(Bài học đường đời đầu tiên – Tô Hoài)

- Đặc điểm hình thức: kết thúc câu bằng dấu (!) và dấu (.)

- Biểu lộ lộ thái độ ăn năn, hối hận của Dế Mèn

C. VẬN DỤNG LUYỆN TẬP

Bài 1: Nêu tác dụng của các câu trần thuật sau đây:

(1) Mỗi câu “Chối này” chị Cốc lại giáng cho một mỏ xuống.

(2) Mỏ Cốc như cái dùi sắt chọc phát là xuyên cả đất.

(3) Càng đổ dần về phía mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chằng chịt như mạng nhện. Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn là một sắc xanh cây lá.

(4) Em gái của tôi tên là Kiều Phương, nhưng tôi thường gọi nó là Mèo vì nó luôn bị chính nó bôi bẩn.

(5) Các động tác thả sào, rút sào rập ràng đều nhanh như cắt.

(6) Các con ơi, đây là lần cuối cùng thầy được dạy các con.

(7) Cầu Long Biên bắc qua con sông Hồng, Hà Nội, được khởi công xây dựng từ năm 1898 và hoàn thành sau 4 năm, do kiến trúc sư nổi tiếng Người Pháp là ép – phen thiết kế.

Hướng dẫn làm bài

(1): Kể

(2): Miêu tả

(3): Miêu tả

(4): Kể (Giới thiệu)

(5): Miêu tả (Nhận xét)

(6): Thông báo (Tuyên bố)

(7): Kể (Giới thiệu)

Bài 2: Các câu trần thuật in đậm sau đây dùng để làm gì?

a. Thôi em chào cô ở lại. Chào tất cả các bạn, tôi đi.

b. Thôi tôi cũng ốm yêu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi chết, tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ và có óc mà không biết suy nghĩ thì sớm muộn rồi cũng mang vạ vào thân đấy.

Hướng dẫn làm bài

a. Chào

b. Khuyên răn

Bài 3. Chuyển các câu sau thành câu trần thuật mà vẫn giữ được mục đích trực tiếp của mỗi câu, về cơ bản.

Mẫu: Anh uống nước đi! - (Tôi) mời anh uống nước.

a. Anh khép cửa sổ lại đi!

b. Ông giáo hút trước đi!

c. Nhà mình có sung sướng gì mà giúp lão?

Hướng dẫn làm bài

Bài 4: Đặt câu trần thuật sử dụng với mục đích:

- Miêu tả một loài hoa

- Kể về một việc nào đó

- Thông báo ngày mai cả lớp được đi tham quan

- Nhờ vả ai đó

- Khen ngợi một bạn chữ đẹp

Hướng dẫn làm bài