Bài 22: Tác dụng từ của dòng điện - Từ trường - Vở BT Vật lí lớp 9
Bài 22: Tác dụng từ của dòng điện - Từ trường
I - Lực từ
1. Làm thí nghiệm
C1.
Kim nam châm sẽ bị lệch ra khỏi hướng Nam - Bắc khi công tắc K đóng
Khi kim nam châm đã nằm cân bằng, nó không song song với dây dẫn nữa
2. Kết luận
Dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hoặc dây dẫn có hình dạng bất kỳ đều gây ra tác dụng lực (lực từ) lên kim nam châm đặt gần nó. Ta nói rằng dòng điện có tác dụng từ.
II - Từ trường
1. Thí nghiệm
C2. Đưa kim nam châm tới những vị trí khác nhau quanh dây dẫn có dòng điện hoặc quanh thanh nam châm thì kim nam châm sẽ bị lệch ra khỏi hướng Nam - Bắc.
C3. Kim nam châm luôn chỉ theo 1 hướng xác định.
2. Kết luận
+ Không gian xung quanh dòng điện, xung quanh nam châm đều có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt trong nó. Có thể nói trong không gian đó có từ trường.
+ Kim nam châm luôn chỉ một hướng nhất định tại mỗi vị trí xác định trong từ trường của thanh nam châm hoặc của dòng điện.
3. Cách nhận biết từ trường
a. Thử đưa kim nam châm vào không gian cần kiểm tra. Nếu kim nam châm bị lực từ tác dụng thì nơi đó có từ trường.
b. Kết luận: Nơi nào trong không gian có lực từ tác dụng lên kim nam châm thì ở nơi đó có từ trường.
III - Vận dụng
C4. Để kim nam châm tới gần dây dẫn AB. Dây dẫn AB có dòng điện chạy qua nếu kim nam châm lệch hỏi hướng Nam - Bắc.
C5. Thí nghiệm: Đặt kim nam châm tự do, khi đã đứng yên, nó luôn chỉ hướng Nam - Bắc. Xoay kim nam châm lệch khỏi vị trí ban đầu, khi cân bằng, kim nam châm lại trở về theo hướng Bắc Nam địa lí. Điều đó cho thấy xung quanh Trái Đất có từ trường.
C6.
Kết luận: Xung quanh kim nam châm có từ trường khác với từ trường của trái đất.
B – LÀM BÀI TẬP
I – Bài tập sách bài tập
Câu 22.1 trang 65 Vở BT Vật Lí 9: Đáp án B. Song song với kim nam châm.
Câu 22.2 trang 65 Vở BT Vật Lí 9:
Cách kiểm tra bằng kim nam châm: Mắc 2 cực của pin vào 2 đầu dây dẫn để dòng điện chạy qua dây dẫn. Đưa kim nam châm lại gần dây dẫn. Nếu kim nam châm bị lệch khỏi hướng Nam – Bắc nghĩa là pin còn điện.
Câu 22.3 trang 65 Vở BT Vật Lí 9:
Đáp án C. Xung quanh điện tích đứng yên.
Câu 22.4 trang 65 Vở BT Vật Lí 9:
Để phát hiện được có dòng điện chạy qua dây dẫn hay không thì làm như sau: Cuốn dây thành cuộn, đặt 1 thanh sắt nhỏ trước cuộn dây đó. Thanh sắt sẽ bị hút vào nếu trong dây dẫn có dòng điện.
II - Bài tập nâng cao
Câu 22a trang 65 Vở BT Vật Lí 9: Phía trên dây dẫn CD có treo 1 thanh nam châm như hình 22.1. Hỏi thanh nam châm nằm dọc theo hướng nào khi dây dẫn CD chưa có dòng điện chạy qua? Đóng công tắc cho dòng điện chạy qua dây dẫn. Hãy nêu hiện tượng xảy ra với thanh nam châm?
Đáp án:
Thanh nam châm nằm dọc theo hướng Bắc - Nam khi dây dẫn CD chưa có dòng điện chạy qua.
Kim nam châm lệch khỏi hướng Bắc – Nam khi đóng công tắc cho dòng điện chạy qua.
Câu 22b trang 66 Vở BT Vật Lí 9: Chọn đáp án đúng
Đặt 1 kim nam châm thử đang đứng cân bằng lại gần dây dẫn thẳng có dòng điện chạy qua. Kim nam châm
A. đứng yên, nó luôn chỉ hướng Bắc - Nam.
B. chỉ lệch khỏi hướng Bắc - Nam khi dây dẫn đặt dọc theo hướng Bắc - Nam
C. lệch khỏi hướng Bắc - Nam, khi đã cân bằng, nó chỉ 1 hướng khác.
D. lệch khỏi hướng Bắc - Nam, khi đã cân bằng, nó lại chỉ hướng Bắc - Nam
Đáp án: C. lệch khỏi hướng Bắc - Nam, khi đã cân bằng, nó chỉ 1 hướng khác.