Tổng quan tác phẩm: Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc - Nguyễn Đình Chiểu
I. Đôi nét về tác giả:
II. Đôi nét về tác phẩm Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc
1. Hoàn cảnh sáng tác
- Tác phẩm Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc được viết theo yêu cầu của Đỗ Quang – tuần phủ Gia Định, để tế nghĩa sĩ đã hi sinh trong trận tập kích đồn quân Pháp ở Cần Giuộc đêm ngày 16 tháng 12 năm 1861
- Ngay sau khi hoàn thành, bài văn tế đã được truyền tụng khắp cả nước, làm xúc động hàng vạn lòng người.
2. Bố cục của bài văn tế gồm 4 phần như sau:
- Lung khởi (từ đầu đến tiếng vang như mõ): Cảm tưởng khái quát về cuộc đời những người sĩ Cần Giuộc.
- Thích thực (từ Nhớ linh xưa... đến tàu đồng súng nổ): Hồi tưởng cuộc đời và công đức của người nghĩa sĩ.
- Ai vãn (từ Ôi! Những lăm lòng nghĩa lâu dùng đến cơn bóng xế dật dờ trước ngõ): Lời thương tiếc người chết của tác giả và người thân của các nghĩa sĩ.
- Kết (còn lại): Tình cảm xót thương của người đứng tế đối với linh hồn người chết.
3. Giá trị nội dung
- Tác phẩm là tiếng khóc bi tráng cho một thời kì lịch sử đau thương nhưng vĩ đại của dân tộc. Đây chính là bức tượng đài bất tử về người nông dân nghĩa sĩ Cần Giuộc đã dũng cảm chiến đấu hi sinh vì Tổ quốc.
4. Giá trị nghệ thuật
- Bài văn là thành tựu xuất sắc về nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật, kết hợp nhuần nhuyễn chất trữ tình và chất hiện thực, ngôn ngữ bình dị, trong sáng và sinh động.
III. Dàn ý phân tích Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc
1. Lung khởi
- Mở đầu là lời than đầy ai oán, xót thương: Hỡi ôi
- Tiếp theo đó là khí thế tinh thần sôi sục của thời đại khi đất nước có giặc ngoại xâm: Súng giặc đất rền, lòng dân tỏ rõ,...
- Với biện pháp nghệ thuật so sánh có tính chất đối lập giữa nổi dậy và không nổi dậy khởi nghĩa đã khẳng định sâu sắc ý nghĩa sự hi sinh để lại tiếng thơm cho đời
⇒ Khái quát được bối cảnh lịch sử với vấn đề trọng tâm của thời đại là cuộc đụng độ lịch sử của thế lực xâm lược với ý chí kiên cường bất khuất bảo vệ đất nước của dân tộc đồng thời nêu rõ chủ đề tư tưởng: ca ngợi, biểu dương sự hi sinh vì dân tộc của những người nghĩa sĩ Cần Giuộc
2. Thích thực
- Xuất thân của người nghĩa sĩ:
+ Những người nghĩa sĩ đều là những người nông dân quanh năm côi cút làm ăn, hiền lành chất phác. Ngòi bút tác giả vừa chân thực, vừa sống động làm nổi lên cuộc sống bình dị khát vọng của người dân cày nghèo
+ Qua đó nhấn mạnh cái gốc nông dân của người nghĩa sĩ là một bước tiến một cái nhìn tiến bộ của ông Đồ Chiểu trong nền văn học bấy giờ (văn học trung đại thường ca ngợi những anh hùng là quan tử, nho sĩ và luôn bỏ qua những người nông dân thấp cổ, bé họng).
+ Nguyễn Đình Chiểu chính là người đầu tiên mở đường cho hình tượng người nông dân nghĩa sĩ bước vào văn học.
- Phẩm chất người nông dân nghĩa sĩ:
+ Những người nông dân nghĩa sĩ đều là những người hiền lành, chất phác, chăm chỉ làm ăn, lời ăn tiếng nói mang đậm chất Nam Bộ.
+ Khi đất nước bị giặc ngoại xam chiếm đóng, họ mang trong mình lòng căm thù giặc sâu sắc thề không đội trời chung với giặc.
+ Họ có ý thức tự tôn dân tộc, lòng mến nghĩa và tinh thần tự nguyện đánh giặc
⇒ Họ là hiện thân cho hai nét tính cách của người nông dân Việt Nam: giản dị - anh hùng
3. Ai vãn
- Khóc cho những người nghĩa sĩ Cần Giuộc
- Khóc cho người thân của họ
- Khóc cho non sông đất nước đang trong cảnh ngoại xâm dày xéo
⇒ Tiếng khóc của Nguyễn Đình Chiểu đau thương mà không hề bi lụy bởi nó tràn đầy niềm tự hào, kính phục và ngợi ca những người nông dân đã chiến đấu hi sinh cho dân tộc.
- Thay mặt nhân dân tác giả ca ngợi tấm gương các anh hùng nghĩa sĩ ấy. Qua đó tác giả khẳng địng quam niệm: "Thà chết vinh còn hơn sống nhục".
- Lúc này ta thấy tiếng khóc còn hướng về cuộc sống hiện tại về những kiếp người đang lầm than trong bom đạn chiến tranh.
4. Kết
- Khẳng định sự hi sinh cao cả của anh hùng nghĩa sĩ
- Câu cuối trở lại hiện thực khóc thương, ngợi ca tấm lòng người nghĩa sĩ
5. Nghệ thuật
- Cảm xúc chủ đạo là bi tráng
- Nghệ thuật đối được sử dụng thành công
- Ngòi bút tác giả hoàn toàn xứng đáng với hành động cao cả của người nghĩa sĩ với những tư tưởng cực kì lớn lao mà tác giả đã phát hiện trong hành động tự nguyện giết giặc cứu nước của họ.
Bài trước: Khái quát chung về tác giả: Nguyễn Đình Chiểu Bài tiếp: Tổng quan tác phẩm: Chiếu cầu hiền - Ngô Thì Nhậm