Tuần 3 (trang 17 VBT Tiếng Việt 4 Tập 1)

1) Điền vào chỗ trống ch hoặc tr:

Như... e mọc thẳng, con người không... ịu khuất. Người xưa có câu: “... úc dẫu... áy, đốt ngay vẫn thẳng”. ... e là thẳng thắn, bất khuất! Ta kháng chiến, ... e lại là đồng... í... iến đấu của ta. ... e vốn cùng ta làm ăn, lại vì ta mà cùng ta đánh giặc.

Trả lời:

Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất. Người xưa có câu: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất! Ta kháng chiến, tre lại là đồng chí chiến đấu của ta. Tre vốn cùng ta làm ăn, lại vì ta mà cùng ta đánh giặc.

2) Đặt trên chữ in đậm dấu ngã hoặc dấu hỏi:

Bình minh hay hoàng hôn?

Trong phòng triên lam tranh, hai người xem nói chuyện với nhau. Một người bao:

- Ông thư đoán xem bức tranh này ve canh bình minh hay canh hoàng hôn.

- Tất nhiên là tranh ve canh hoàng hôn.

- Tại sao ông lại khăng định chính xác như vậy?

- Là bơi vì tôi biết người hoạ si ve tranh này. Nhà ông ta ơ gần nhà tôi. Ông ta chăng bao giờ thức dậy trước lúc bình minh.

Trả lời:

Bình minh hay hoàng hôn?

Trong phòng triển lãm tranh, hai người xem nói chuyện với nhau. Một người bảo:

- Ông thử đoán xem bức tranh này vẽ cảnh bình minh hay cảnh hoàng hôn.

- Tất nhiên là tranh vẽ cảnh hoàng hôn.

- Tại sao ông lại khẳng định chính xác như vậy?

- Là bởi vì tôi biết người hoạ sĩ vẽ tranh này. Nhà ông ta ở gần nhà tôi. Ông ta chẳng bao giờ thức dậy trước lúc bình minh.

TỪ ĐƠN VÀ TỪ PHỨC

I. Nhận xét

Câu sau đây có 14 từ, mỗi từ được phân cách bằng một dấu gạch chéo:

Nhờ / bạn / giúp đỡ / lại / có / chí / học hành /, nhiều / năm / liền /, Hạnh / là / học sinh / tiên tiến /.

1) Hãy xếp những từ cho trên thành 2 loại và điền vào cột tương ứng:

- Từ chỉ gồm có một tiếng (từ đơn)

M: nhờ, .................................

- Từ gồm có nhiều tiếng (từ phức).

M: giúp đỡ, .................................

Trả lời:

M: chí, nhiều, năm, liền, nhờ, bạn, lại, có, Hạnh, là.

M: học hành, học sinh, giúp đỡ, tiên tiến.

2) Trả lời câu hỏi:

- Theo em, tiếng được dùng để làm gì?

- Từ được dùng để làm gì?

Trả lời:

- Tiếng được dùng để cấu tạo từ.

- Từ được dùng để biểu thị đặc điểm (biểu thị ý nghĩa), sự vật, hoạt động.

II. Luyện tập

1) Dùng dấu gạch chéo (/) để phân cách những từ trong 2 câu thơ dưới đây:

Rất công bằng, rất thông minh

Vừa độ lượng, lại đa tình, đa mang.

Viết lại những từ đơn và từ phức trong 2 câu thơ trên:

- Từ đơn:............................

- Từ phức:............................

Trả lời:

Rất / công bằng, rất / thông minh

Vừa / độ lượng, lại / đa tình, đa mang.

- Từ đơn: vừa, rất, lại

- Từ phức: thông minh, độ lượng, công bằng, đa tình, đa mang

2) Tìm trong truyện Bình minh hay hoàng hôn ? (Tiếng Việt 4, tập một, trang 27) và viết lại:

- 3 từ đơn:...........................

- 3 từ phức:...........................

Trả lời:

- 3 từ đơn: đoán, xem, hay.

- 3 từ phức: hoàng hôn, bình minh, thức dậy.

3) Đặt câu với 1 từ đơn hoặc với 1 từ phức vừa tìm được ở bài tập 2:

Trả lời:

Từ đơn:

- Chủ nhật tuần vừa rồi em cùng bố mẹ đi xem xiếc.

- Bạn thử đoán xem trong tay mình có gì?

- Bạn hát rất hay.

Từ phức:

- Bình minh quê em không khí rất trong lành.

- Em thường thức dâỵ vào lúc 6 giờ sáng.

- Hoàng hôn buông nhanh xuống mặt biển.

KỂ LẠI LỜI NÓI, Ý NGHĨA CỦA NHÂN VẬT

I. Nhận xét

1) Tìm trong truyện Người ăn xin, viết lại:

a) Các câu ghi lại ý nghĩ của cậu bé

b) Các câu ghi lại lời nói của cậu bé

Trả lời:

a, - Chao ôi! Cảnh nghèo đói đã gặm nhấm con người đau khổ kia thành xấu xí đến nhường nào.

- Cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được chút gì đó từ ông lão.

b, - Ông đừng giận cháu, cháu không có gì để cho ông cả.

2) Lời nói và ý nghĩ của cậu bé đã nói lên điều gì về cậu?

Trả lời:

- Lời nói và ý nghĩ của cậu bé đã cho thấy cậu bé là một người có tấm lòng nhân hậu, giàu tình yêu thương người.

3) Lời nói và ý nghĩ của ông lão ăn xin trong 2 cách kể dưới đây có gì khác nhau?

a) - Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi.

b) Bằng giọng khản đặc, ông lão cảm ơn tôi và nói rằng như vậy là tôi đã cho ông rồi.

Trả lời:

- Trong cách kể này lời nói và ý nghĩ của ông lão đã được dẫn nguyên văn và trực tiếp.

- Trong cách kể này lời nói và ý nghĩ của ông lão được thuật lại gián tiếp thông qua nhân vật xưng “tôi”

II. Luyện tập

1) Hãy tô đậm lời dẫn trực tiếp, gạch 1 gạch dưới lời dẫn gián tiếp trong đoạn văn dưới đây:

Ba cậu bé rủ nhau vào rừng. Vì mải chơi nên các cậu về nhà khá muộn. Ba cậu bàn với nhau xem nên nói thế nào để ba mẹ khỏi mắng. Cậu bé thứ nhất định nói dối là bị chó sói đuổi.

Cậu thứ hai bảo:

- Còn tớ, tớ sẽ nói là trên đường về thì gặp ông ngoại.

- Theo tớ, tốt nhất là chúng mình hãy nhận lỗi với bố mẹ. - Cậu thứ ba bàn.

Trả lời:

Ba cậu bé rủ nhau vào rừng. Vì mải chơi nên các cậu về nhà khá muộn. Ba cậu bàn nhau xem nên nói thế nào để ba mẹ khỏi mắng. Cậu bé thứ nhất định nói dối là bị chó sói đuổi..

Cậu thứ hai bảo:

- Còn tớ, tớ sẽ nói là đang đi trên đường thì gặp ông ngoại.

- Theo tớ, tốt nhất là chúng mình hãy nhận lỗi với bố mẹ. - Cậu thứ ba bàn.

2) Chuyển lời dẫn gián tiếp trong đoạn văn sau thành lời dẫn trực tiếp:

Lời dẫn gián tiếp

Vua nhìn thấy những miếng trầu được têm rất khéo liền hỏi bà hàng nước xem trầu đó do ai têm.

Bà lão bảo do chính tay bà têm.

Vua gặng hỏi mãi, bà lão đành nói thật là do con gái bà têm.

Lời dẫn trực tiếp

M : Vua nhìn thấy những miếng trầu được têm rất khéo liền hỏi bà hàng nước:

- Trầu này ai têm, bà lão?

..................................

Trả lời:

Lời dẫn trực tiếp

M : Vua nhìn thấy những miếng trầu được têm rất khéo liền hỏi bà hàng nước:

- Trầu này ai têm, bà lão?

Bà lão bảo:

- Tâu bệ hạ, trầu này do chính tay già têm đấy ạ.

Nhà vua gặng hỏi mãi cuối cùng bà lão cũng bèn thật thà đáp.

- Thưa, trầu do con gái già têm.

3) Chuyển lời dấn trực tiếp trong đoạn văn sau thành lời dẫn gián tiếp:

Lời dẫn trực tiếp

Bác thợ hỏi Hòe:

- Cháu có thích làm nghề thợ xây không?

Hòe đáp:

- Cháu thích lắm ạ!

Trả lời:

Lời dẫn gián tiếp

Hòe bèn trả lời rằng mình rất thích.

MỞ RỘNG VỐN TỪ: NHÂN HẬU – ĐOÀN KẾT

1. Tìm từ:

a) Chứa tiếng hiền.

M : dịu hiền, hiền lành.............................

b) Chứa tiếng ác.

M: hung ác, ác nghiệt..................................

Trả lời:

a, hiền hòa, hiền từ, hiền hậu, dịu hiền, hiền lành, hiền dịu, hiền thảo

b, ác quỷ, ác thú, ác nghiệt, ác độc, tàn ác, ác ôn, tội ác, hung ác

2) Xếp các từ dưới đây vào bảng theo 2 cột (cột có dấu + ghi các từ thể hiện tấm lòng nhân hậu hoặc tinh thần đoàn kết; cột có dấu - ghi các từ có nghĩa trái với đoàn kết, nhân hậu):

Nhân ái, hiền hậu, chia rẽ, cưu mang, tàn ác, bất hòa, hung ác, độc ác, che chở, phúc hậu, đôn hậu, nhân từ, tàn bạo, đùm bọc, trung hậu.

	+	-
Nhân hậu	M: nhân từ, .......................................	M: độc ác, .......................................
Đoàn kết	M: đùm bọc, .......................................	M: chia rẽ, .......................................

Trả lời:

	+	-
Nhân hậu	M: nhân ái, hiền hậu, nhân từ, phúc hậu, trung hậu, đôn hậu	M: tàn ác, hung ác, độc ác, tàn bạo
Đoàn kết	M: cưu mang, đùm bọc, che chở	M: chia rẽ, lục đục, bất hòa

3) Chọn từ ngữ cho trong dấu ngoặc đơn (bụt, đất, cọp, chị em gái) điền vào chỗ trống để hoàn chỉnh các thành ngữ dưới đây:

a) Hiển như............................................

b) Lành như............................................

c) Dữ như............................................

d) Thương nhau như............................................

Trả lời:

a) Hiển như bụt

b) Lành như đất

c) Dữ như cọp

d) Thương nhau như chị em gái

4) Nối các thành ngữ, tục ngữ ở bên A với ý nghĩa thích hợp ở bên B:

A	B
a, Môi hở răng lạnh	1, Người có cuộc sống đầy đủ đùm bọc, giúp đỡ, người khốn khó, bất hạnh.
b) Máu chảy ruột mềm.	2) Giúp đỡ, san sẻ mảnh áo, miếng cơm, tiền bạc,... cho nhau khi khó khăn, hoạn nạn.
c) Nhường cơm sẻ áo.	3) Đau xót khi người thân gặp hoạn nạn, bị tổn thất.
d) Lá lành đùm lá rách.	4) Những người thân thích luôn yêu thương gắn bó mật thiết và ảnh hưởng lẫn nhau.

Trả lời:

a - 4 Bài trước: Tuần 2 (trang 10 VBT Tiếng Việt 4 Tập 1) Bài tiếp: Tuần 4 (trang 23 VBT Tiếng Việt 4 Tập 1)