Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ - Ngữ văn lớp 12
I. Kiến thức cơ bản
- Đối tượng của bài văn nghị luận về thơ rất đa dạng, đó có thể là một bài thơ, một đoạn thơ, một hình tượng thơ,...
Với kiểu bài này, cần tìm hiểu từ ngữ, hình ảnh, âm thanh, nhịp điệu, cấu tứ… của bài thơ, đoạn thơ
* Mở bài: Giới thiệu khái quát về đoạn thơ, bài thơ
* Thân bài:
- Nêu hoàn cảnh sáng tác, phong cách sáng tác, nội dung chính, vị trí thơ…
- Bàn về giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ đó.
- Có thể phân tích từng khổ, từng dòng
- Phân tích hình tượng thơ, chỉ ra biện pháp nghệ thuật, phân tích nhịp điệu, cấu tứ
* Kết bài: Khẳng định, đánh giá chung về bài thơ
II. Bài tập vận dụng
Em hãy phân tích đoạn thơ sau:
" Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời!
Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người
Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi"
Hướng dẫn làm bài:
Phân tích khổ thơ đầu bài Tây Tiến
* Mở đoạn: Giới thiệu đôi nét về tác phẩm Tây Tiến và khổ thơ đầu bài
* Thân đoạn:
- Nỗi nhớ khôn nguôi da diết đến cháy bỏng về sông Mã, đoàn quân Tây Tiến của tác giả.
- Nỗi nhớ về rừng núi hoang sơ, kì vĩ nhưng cũng vô cùng hiểm trở trong những lần đi hành quân.
- Từ láy “chơi vơi” gợi nỗi nhớ lửng lơ, nỗi nhớ về núi rừng, nhớ về đồng đội.
- Các địa danh như Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông gắn liền với con đường chiến đấu gian lao.
- Những cuộc hành quân vất vả, vượt qua hiểm nguy của binh đoàn Tây Tiến.
- Sự hi sinh anh dũng, nhưng hiên ngang, bất khuất của những người lính Tây Tiến
"Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời"
- Cảnh núi rừng Tây Bắc hiểm trở, hoang sơ
Địa hình đồi núi “khúc khuỷu”, “thăm thẳm”, “heo hút”
Sự lạnh lẽo, nguy hiểm chốn rừng thiêng nước độc
"Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Gục lên súng mũ bỏ quên đời"
Nỗi nhớ về những điều ấm áp, nghĩa tình khó quên trong cuộc đời người lính
"Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi"
* Kết đoạn:
Nỗi nhớ về đồng đội, về những ngày tháng chiến đấu gian lao mà anh hùng của tác giả ở mảnh đất Tây Bắc hoang sơ, hùng vĩ nhưng cũng hiểm nguy, trắc trở.