Tổng quan tác phẩm: Đàn ghi-ta của lor-ca
I. Đôi nét về tác giả Thanh Thảo
- Thanh Thảo tên khai sinh là Hồ Thành Công, sinh năm 1945
- Quê quán: huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi
- Nhà văn Thanh Thảo tốt nghiệp Khoa Ngữ văn trường Đại học tổng hợp Hà Nội. Sau đó ông vào công tác ở chiến trường miền Nam. Từ mấy thập niên trước, ông đã được công chúng chú ý qua những tập thơ và trường ca mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và thời hậu chiến.
- Năm 2001, ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
- Những tác phẩm tiêu biểu: Những người đi tới biển, Dấu chân qua trảng cỏ, Những ngọn sóng mặt trời, Khối vuông rubic, Từ một đến một trăm... Ngoài ra, ông còn viết báo, tiểu luận, phên bình văn học và nhiều thể loại khác
- Phong cách thơ của Thanh Thảo:
+ Thơ Thanh Thảo là tiếng nói của người tri thức mang nhiều những suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại.
+ Ông luôn muốn cuộc sống được cảm nhận và thể hiện ở bề sâu nên luôn khước từ lối thể hiện dễ dãi.
+ Thanh Thảo là một trong số những cây bút luôn nỗ lực cách tân thơ Việt với xu hướng đào sâu vào cái tôi nội cảm, tìm kiếm những cách biêu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do, xóa bỏ mọi ràng buộc, khuôn sáo bằng nhịp điệu bất thường để mở đường cho một cơ chế liên tưởng phóng khoáng nhằm đem đến cho thơ một mĩ cảm hiện đại với hệ thống thi ảnh và ngôn ngữ hiện đại.
+ Tư duy thơ Thanh Thảo: giàu suy tư, mãnh liệt, phóng túng trong xúc cảm và nhuốm màu sắc tượng trưng siêu thực.
II. Đôi nét về tác phẩm Đàn ghi-ta của lor-ca
1. Hoàn cảnh ra đời của tác phẩm
Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca rút trong tập “Khối vuông ru-bic”, là một trong số nhũng sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy của Thanh Thảo
2. Bố cục của bài thơ gồm 3 phần:
- Phần 1 (6 dòng thơ đầu): Lor-ca một nghệ sĩ tự do và cô đơn, một nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha.
- Phần 2 (12 câu tiếp theo): Một cái chết đầy oan khuất gây ra bởi thế lực tàn ác
- Phần 3 (còn lại): Niềm xót thương Lor-ca những suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor-ca.
3. Giá trị nội dung
Qua bài thơ, nhà thơ Thanh Thảo đã thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi thảm của nghệ sĩ Lorca – một nghệ sĩ luôn khao khát tự do, dân chủ, luôn mong muốn sự cách tân nghệ thuật và nghệ thuật phát triển không ngừng. Tình yêu con người, tình yêu nghệ thuật và khát vọng tự do mà Lor – ca hằng ôm ấp là cái đẹp mà sự tàn ác không thể nào hủy diệt được.
4. Giá trị nghệ thuật
- Sử dụng điêu luyện thể thơ tự do
- Sử dụng hình ảnh biểu tượng, siêu thực có sức chứa lớn về nội dung
- Sự kết hợp giữa nhạc và thơ
- Những liên tưởng, so sánh thật thú vị, bất ngờ, so sánh, ẩn dụ, hoán dụ...
III. Dàn ý phân tích bài thơ Đàn ghi-ta của lor-ca - Thanh Thảo
I. Mở bài
- Giới thiệu khái quát về nhà thơ Thanh Thảo (những nét chính về cuộc đời, phong cách thơ Thanh Thảo... )
- Giới thiệu khái quát về bài thơ Đàn ghi ta của Lor – ca (hoàn cảnh ra đời, những nét chính về nội dung và nghệ thuật.... )
II. Thân bài
1. Ý nghĩa nhan đề và lời đề từ
a) Nhan đề
Đàn ghi ta là biểu tượng cho tình yêu của Lor – ca đối với đất nước Tây Ban Nha, biểu tượng cho con đường nghệ thuật của tác giả, cho khát vọng cao cả mà Lor – ca nguyện phấn đấu theo đuổi suốt đời.
b) Lời đề từ:
- Hãy chôn tôi với cây đàn - phần hồn của đất nước Tây Ban Nha → tình yêu Tổ quốc nồng nàn.
- Hãy chôn tôi với cây đàn – biểu trưng cho sự nghiệp của Lor-ca → ước nguyện suốt đời theo đuổi sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật, mong muốn xóa bỏ ảnh hưởng của bản thân để dọn đường cho thế hệ sau vươn tới.
2. Hình ảnh Lor – ca, người nghệ sĩ tự do với khát vọng cách tân nghệ thuật
- “Tiếng đàn bọt nước”: hình ảnh tượng trưng, từ thính giác chuyển sang thị giác, tạo sự lạ hóa. Qua đó, gợi sự sáng tạo mong manh, ngắn ngủi, đột ngột tan vỡ nhưng rồi lại sinh sôi bất tận.
- “Áo choàng đỏ gắt”: hình ảnh thực, tượng trưng thể hiện đấu trường quyết liệt, nơi người nghệ sĩ đang đương đầu với những thế lực tàn bạo và vô cùng hà khắc.
- Trên con đường đấu tranh cho tụ do và những cái mới mẻ, người nghệ sĩ luôn phải đối mặt với sự cô đơn, hình trình đơn độc: lang thang, miền đơn độc, yên ngựa mỏi mòn, vầng trăng chếnh choáng…
- “li la li la li la”: nghệ thuật láy âm, gợi hợp âm của tiếng đàn
⇒ Từ đó làm nổi bật vẻ đẹp của Lor-ca, một người nghệ sĩ luôn khao khát cách tân nghệ thuật.
3. Cái chết đầy bi phẫn của Lor – ca
- Hình ảnh đối lập: hát nghêu ngao – áo choàng bê bết đỏ, tượng trung cho sự đối lập giữa khát vọng tự do của người nghệ sĩ với những thế lực phát xít tàn bạo
- Nghệ thuật hoán dụ:
+ Tiếng đàn: cuộc đời của Lor – ca
+ Áo choàng bê bết đỏ: cái chết của Lor – ca
- “tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy”: nghệ thuật nhân hóa
- Ẩn dụ tiếng đàn thành màu sắc, mang hình khối khi miêu tả âm tanh tiếng đàn
→ Hệ thống hình ảnh vừa mang tính tả thực vừa mang ý nghĩa biểu tượng, ẩn dụ. Qua đó, nhà thơ đã thể hiện cái chết đầy bi thảm của Lor – ca.
4. Niềm thương xót Lor – ca và suy tư về cuộc giải thoát, giã từ của Lor – ca
a) Niềm thương xót Lor – ca
- “Tiếng đàn”: ẩn dụ cho nghệ thuật của Lor – ca, tình yêu con người, tình yêu tự do mà ông suốt đời theo đuổi.
- “Không ai chôn cất tiếng đàn”: sức sống mãnh liệt của tiếng đàn
- So sánh “tiếng đàn như cỏ mọc hoang”:
+ Xót thương cho cái chết của một thiên tài, cho con đường cách tân nghệ thuật đang còn dang dở
+ Cái đẹp không thể bị hủy diệt
- Hình ảnh so sánh, tượng trưng:
+ Giọt nước mắt: cảm thông, uất hận
+ Vầng trăng: tượng trưng cho cái đẹp, cho nghệ thuật của Lor-ca
→ Cấu trúc gián đoạn, bày tỏ sự xót thương, trân trọng, niềm tin của chính nhà thơ vào sự bất tử của Lor – ca
b) Suy tư về cuộc đời và sự giải thoát của Lor – ca
- Nghệ thuật đối lập chỉ sự ngắn ngủi, số phận bé nhỏ của con người trước cuộc sống vô tận: "Đường chỉ tay đã đứt – dòng sông rộng vô cùng"
- Hành động:
+ Ném lá bùa vào vào xoáy nước
+ Ném trái tim vào cõi lặng im
→ Sự giã từ và giải thoát, như một sự lựa chọn
- Li a li a li a: tiếng ghi ta bất tử dùng người nghệ sĩ đã chết, có thể là vòng hoa tử đinh hương viếng linh hồn Lor – ca.
III. Kết bài
- Khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ
+ Nội dung: Qua bài thơ, nhà thơ Thanh Thảo đã thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi thảm của nghệ sĩ Lorca – một nghệ sĩ luôn mang trong mình sự khao khát tự do cháy bỏng, dân chủ, luôn mong muốn sự cách tân nghệ thuật và nghệ thuật đi tới không ngừng
+ Nghệ thuật: thể thơ tự do, sửu dụng hình ảnh tượng trưng siêu thực, giàu ý nghĩa biểu tượng, …
Bài trước: Tổng quan bài: Sóng - Xuân Quỳnh Bài tiếp: Bài thơ: Bác ơi - Tố Hữu